مهناز جلیلی

علم پدیده ای اجتماعی است از این رو از اجتماع کنشگران فعال در عرصه علم به نام اجتماع علمی یاد می شود. این که بین سرمایه علمی و اجتماع علمی چه رابطه ای وجود دارد موضوع این مقاله است. در این مقاله سعی شده با استفاده از نظریه هبیتوس و میدان بوردیو به این سوال پاسخ داده شود. از این رو با پروبلماتیک کردن موضوع در حوزه رشته علوم اجتماعی، اجتماع علمی مربوط به رشته جامعه شناسی به عنوان جامعه هدف انتخاب شده و با اساتید این رشته با نمونه 163 نفر در دانشگاه های مستقر در کلان شهر تهران مصاحبه شد. نتایج تحقیق نشان داد که میزان سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی به مثابه دو مؤلفه سازنده اجتماع علمی رشته جامعه شناسی از وضعیت نسبتاً خوبی برخوردار است و بین این دو مؤلفه و سرمایه علمی همبستگی مثبت و متقابلی وجود دارد.

بررسی جایگاه و کارکرد علمی اساتید در اجتماع علمی دانشگاه

علم پدیده ای اجتماعی است، از این رو از اجتماع کنشگران فعال در عرصه علم به نام اجتماع علمی یاد می شود. اینکه بین سرمایه علمی و اجتماع علمی چه رابطه ای وجود دارد موضوع این مقاله است. در این مقاله سعی شده با استفاده از نظریه هبیتاس و میدان بوردیو به این سؤال پاسخ داده شود. از این رو با پروبلماتیک کردن موضوع در حوزه رشته علوم اجتماعی، اجتماع علمی رشته جامعه شناسی به عنوان جامعه هدف انتخاب شده و با تمامی اساتید این رشته به تعداد 163 نفر در دانشگاه های مستقر در کلان شهر تهران مصاحبه شد. یافته ها نشان داد که میزان سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی به مثابه دو مؤلفه سازنده اجتماع علمی رشته جامعه شناسی از وضعیت نسبتاً خوبی برخوردار است و بین این دو مؤلفه و سرمایه علمی همبستگی مثبت وجود دارد. نتایج این تحقیق نشان داد که در دانشکده های دولتی علوم اجتماعی در تهران مجموع استادانی حضور دارند که در میدان دانشگاه، به تعبیر بوردیویی آن، با سرمایه های فرهنگی و علمی و نمادین نشئت گرفته از بینش جامعه شناسی و از طریق فعالیت علمی و چاپ و نشر آثاری که مبین وجود سرمایه علمی است کارنامه ارزشمندی را معرفی کرده و گفتمان آکادمیکی را در این حوزه شکل داده اند.

سواد رسانه ای، نوعی درک مبتنی بر مهارت است که به وسیله آن، می توان رسانه ها و انواع تولیدات آن را شناخت و از یکدیگر تفکیک نمود. این امر به عوامل متعددی همچون سرمایه فرهنگی افراد، متکی است. هدف از این پژوهش، بررسی رابطه میان سرمایه فرهنگی و سواد رسانه ای در میان جوانان شهر تهران است که از نظریات بوردیو درزمینه سرمایه فرهنگی و هابز، تامن و پاتر و شکاف آگاهی درزمینه سواد رسانه ای، استفاده شده است. روش پژوهش، پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه بود. جامعه آماری شامل جوانان 18 تا 35 ساله ساکن شهر تهران در سال 1400 است که 386 نفر برای نمونه اصلی پژوهش با روش نمونه گیری سهمیه ای انتخاب شدند تا بررسی شود که آیا بین سرمایه فرهنگی و سواد رسانه ای در میان جوانان شهر تهران، رابطه ای وجود دارد. یافته های پژوهش نشان می دهد، سرمایه فرهنگی جامعه آماری (شامل: سرمایه های فرهنگی عینیت یافته، تجسم یافته و نهادینه شده)، نزدیک به متوسط است. سواد رسانه ای پاسخگویان که از جمع نتایج مؤلفه های (دسترسی، تحلیل، ارزیابی و تولید محتوای رسانه ای) به دست آمده است، کمی بالاتر از حد متوسط است. میان سواد رسانه ای و سرمایه فرهنگی متجسد و عینیت یافته جوانان، رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد، اما میان سواد رسانه ای و سرمایه فرهنگی نهادینه شده، رابطه معناداری وجود ندارد. همچنین میان جنسیت، تأهل و سطح درآمد با سواد رسانه ای، رابطه ای وجود ندارد.