معصومه نعمتی قزوینی

معصومه نعمتی قزوینی

مدرک تحصیلی: دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تربیت مدرس
رتبه علمی: دانشیار، گروه پژوهشی پژوهش های ادبی نظری، راهبردی و کاربردی، پژوهشکده زبان و ادبیات، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
پست الکترونیکی: m.n136089@yahoo.com
لینک رزومه

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۱ مورد.
۱.

الثُنائیّات الجدلیه بین حضارتی الشرق والغرب ومحمولهما الثقافی فی تفکیر أمین الرّیحانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الثنائیّه الشرق الغرب الحضاره أمین الریحانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۲ تعداد دانلود : ۱۵۰
إنّ ثنائیه الشرق والغرب من أکثر العبارات تداولاً فی الخطاب العربی الحدیث والمعاصر ومشکله التواصل بینهما ربما تکون أکبر مشکله واجهها عالم القرن العشرین فی عهد الریحانی وما زالت تواجهه فی القرن الحادی والعشرین.من ناحیه تستند المبادئ العامه والأسس الفکریه والثقافیه للغرب إلى الإنسانیه أو التمحور حول الإنسان، والصناعه، وإعطاء الأصاله للأداه، والإیمان بمبدأ التقدم، ومن ناحیه أخرى خصائص الحضاره والثقافه الشرقیه (والمقصود هنا من الشرق، المنطقه الجغرافیه للدول العربیه ومنها العالم العربی) هی التدین والإیمان بالغیب، والالتزام العملی بالدین والأوامر والتقالید الدینیه، والترکیز على الله سبحانه وتعالى وعدم حصریه العالم فی الماده والعالم المادی، والاهتمام والتأکید على السعاده البشریه وعدم حصریه المعرفه فی المعرفه التجریبیه. إذ أوجد هذا الوضع خللًا غریباً فی فکر الریحانی، لذلک تسعى الدراسه مستعیناً بالمنهج الوصفی التحلیلی إلى تقدیم الحلول المقترحه للریحانی لإزاله هذا الخلل وخلق تفاعل بین الحضارتین من خلال إحصاء مزایا وعیوب کل منهما. ومستجدات البحث وانجازاته هی أن الریحانی على الرغم من العیش فی الحضاره الغربیه والتمتع بکل ما کانت مزدهره ومتقدمه صناعیاً، فإنه یعطی الأصاله الواقعیه فی حیاه الإنسان للحضاره الشرقیه ویفتخر بکونه شرقی وینتمی إلى أرض المشرق ولکن المشرق الذی بصفاء النفس وروحانیته، یتمتع من امتیازات الحضاره الغربیه المتقدمه. وزاوج الریحانی فی تفکیره أیضاً بین روحانیّه الشرق ومادیّه الغرب، فلکلّ منهما سلبیّات وایجابیات، إذ دخل خط الحوار الثقافی بین حضارتی الشرق الروحیه والغرب المادیه.
۲.

بواعث ظهور هجاء المدن والأقالیم في الشعر العربي بخراسان خلال القرنین الرابع والخامس الهجریین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الشعر العربی هجاء المدن والأقالیم خراسان بواعث هجاء المدن أسلوب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹ تعداد دانلود : ۴۰
ازدهر الشعر العربی بخراسان فی القرنین الرابع والخامس الهجریین ویمتاز فن الهجاء بین الفنون الشعریه التی راجت عند الشعراء فیها. تناول الشعراء الهجاء بأنواعه المختلفه فی خراسان لکن هجاء المدن والأقالیم ظاهره شعریه أکثر الشعراء منه لأسباب مختلفه کما أورثوا لنا فی طیاته بوصفهم ألسنه الدهر تاریخاً شعریاً عن خراسان وما تتصل بها من أخبار قلّما نجدها فی الکتب التاریخیه مما یستحق النظر والتأمل. ذکر الثعالبی والباخرزی فی موسوعتیهما یتیمه الدهر فی محاسن أهل العصر ودمیه القصر وعصره أهل العصر من أشعار الشعراء بخراسان عدداً وفیراً فی هجاء المدن والأقالیم أکثره فی شکل مقطوعات قصیره تُظهر لنا جوانب من حیاتهم الأدبیه والثقافیه؛ الأمر الذی یحتاج إلی بحث علمی یشرح لنا بواعث هذا اللون من الهجاء ویتیح لنا التعرف علی تراثنا الثقافی؛ ومن ثم تهدف هذه المقاله إلی تناول البواعث التی سببت ظهور هذا اللون من الهجاء إلی جانب سائر أنواع الهجاء فی الشعر العربی بخراسان معتمده المنهج الوصفی _ التحلیلی. وتوصّل البحث إلی أنّ النتائج أن الأسباب فی هذا الصدد هی مناخ المدینه أوالإقلیم، وشعور الشاعر بالغربه، وظلم عمال الدوله، والفسق والفجور، ووجود القاذورات والروائح الکریهه، ومعاناه الشاعر وغضبه من أهل المدینه، وبخل أهل المدینه.کما تبیّن لنا أن هجاء الشعراء للمدن والأقالیم کان غالباً بدافع شخصی، أی أنه کان قائماً على تجربه شخصیه مزعجه، وتبعا لذلک لم یقصدوا الشعراء من وراء الهجاء إلا السخریه والتدمیر.
۳.

شاخصه های فردیت مؤلف در گفتمان علوی مطالعه موردی خطبه 238 با محوریت دعوت به وحدت و نهی از تفرقه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: هرمنوتیک پارادایم روان شناخت گرا فردیت مؤلف وحدت اسلامی نهج البلاغه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۷ تعداد دانلود : ۱۵۶
شناخت و درک عمیق از متن و پی بردن به لایه های زیرین معنایی، نیازمند به کارگیری ابزارهای روشمند علمی است. یکی از این ابزارها که در نظریه هرمنوتیک شلایر ماخر (1768-1834) مطرح می شود تأویل روان شناختی است که در جستار پیش رو در قالب یک نوع پارادایم معرفتی به نام پارادایم روان شناخت گرا مورد استفاده قرار گرفته است. پارادایم روان شناخت گرا بر اتخاذ مفاهیم رهیافتیِ ویژه ای ازجمله فردیت مؤلف، انسانیت مؤلف، و فضای گفتمانی حاکم بر عصر مؤلف استوار می گردد. مقاله حاضر با هدف تبیین شاخصه های فردیت امام علی (ع) در ارتباط با مفهوم راهبردی وحدت اسلامی در پی پاسخگویی به این سؤال است که بر اساس پارادایم روان شناخت گرایِ شلایر ماخر، مفهوم رهیافتیِ فردیت مؤلف در خطبه 238 نهج البلاغه چگونه نمود یافته است. مسئله وحدت همچنان یکی از چالش های جهان اسلام است که بازگشت به گفتمان ناب اسلامی و بازخوانی مبانی اصیل آن را به ضرورتی اجتناب ناپذیر مبدل می سازد. خطبه 238 با محوریت دعوت به وحدت و پرهیز از تفرقه یکی از منابع ارزشمند در این حوزه است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که نظم ذهنی و ساختار منطقی حاکم بر گفتمان امام علی (ع) در ارتباط با مسئله وحدت، ریشه یابی دقیق عوامل تفرقه ساز و سپس ارائه راه حل های رفع مشکل، جایگاه ویژه تعقّل و خردورزی در گفتمان علوی و خود پنداره مثبت در تعامل با مخاطب از برجسته ترین شاخصه های فردیّت آن حضرت در خطبه مذکور به شمار می آید .
۴.

التحلیل النفسي لأشعار ابن الفارض في ضوء المنهج النفسي الإیجابی لمارتن سلیجمان(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۱۴۷ تعداد دانلود : ۱۳۱
یعتبر التفکیر الإیجابی وأثره فی تحسین حیاه الإنسان من أهم أهداف علم النفس. علم النفس الإیجابی (Positive psychology) هو علم ناشئ یقوم على فهم المشاعر والانفعالات الإیجابیه والفضائل والقدرات البشریه محاولاً تحقیق حیاه أفضل من خلال تحقیق الذات وازدهاره. بالنظر إلى السیاق الثقافی لعلم النفس الإیجابی، فإن إعاده قراءه الأعمال الأدبیه فی ضوء هذا النهج الجدید، مع شرح الزوایا المجهوله لهذه النصوص، یمکن أن یوفر الأساس للتطبیق العملی واستخدام التعالیم الأخلاقیه فی حیاه القراء قدر الإمکان. وفی الوقت نفسه، یمکن للنصوص الصوفیه الملیئه بالتعالیم الأخلاقیه أن تکون منصه جیده لمثل هذا البحث. ابن الفارض هو شاعر وصوفی مصری من القرن السابع الهجری، تنعکس تعالیمه الأخلاقیه وأبعاده النفسیه بشکل کبیر فی أشعاره. وعلیه، تستخدم هذه الدراسه المنهج الوصفی التحلیلی لفحص انعکاس الانفعالات الإیجابیه - أحد مجالات علم النفس الإیجابی - فی قصائد ابن الفارض. الغرض من هذه الدراسه هو تقییم نهج التفکیر الإیجابی لابن الفارض وکذلک معرفه مبادئه الصوفیه والأخلاقیه للإیجابیه وتحقیق الذات لدى الإنسان. أظهرت النتائج أن ابن الفارض یتعامل بإیجابیه مع الحیاه وأن وجود الانفعالات الإیجابیه المتعلقه بالماضی والحاضر والمستقبل فی قصائده یدلّ على الإیجابیه والصحه النفسیه وتحقیق الذات عنده، کما تقدم التعالیم الإیجابیه للجمهور.
۵.

تحلیل انتقادی کتاب الأدب والنصوص لغیر الناطقین بالعربیه

کلید واژه ها: نقد کتاب متون نظم و نثر الأدب والنصوص لغیر الناطقین بالعربیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۸ تعداد دانلود : ۱۴۹
کتاب الأدب و النصوص لغیر الناطقین بالعربیه نوشته حسن خمیس الملیجی، کتابی درسی است که با هدف آموزش متون نظم و نثر عربی در سطح پیشرفته برای فراگیران غیرعرب زبان، طراحی و تدوین شده است. مقاله حاضر با روش توصیفی - تحلیلی و با توجه به معیارهای ویژه نقد کتب درسی، به ارزیابی و نقد کتاب مذکور پرداخته تا از این رهگذر، ضمن بیان ویژگی های شکلی و محتوایی، کاستی ها و امتیازات آن را برای جامعه هدف تبیین کند. نتایج این مطالعه نشان می دهد صرف نظر از اشکالات شکلی، باتوجه به امتیازاتی مانند جامعیت محتوایی، انسجام ساختاری، روش ارائه درس ها، زبان ساده و روان، و عدم مغایرت با مبانی اخلاقی و دینی می تواند به منزله یکی از منابع فرعی درس آموزش متون در دوره کارشناسی زبان و ادبیات عربی مورد استفاده قرار گیرد.
۶.

تجلیات الأنا والآخر فی روایه المصابیح الزرق لحنّا مینه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الروایه السوریه الصوره الأنا والآخر الاحتلال المصابیح الزرق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۵ تعداد دانلود : ۱۶۹
تعتبر صوره الأنا والآخر من ضمن الدراسات الأدبیه المقارنه ولقد تصدّى الباحثون لرصد تجلیات علاقه الأنا مع الآخر فی دراسات عده فی تجارب الروائیین العرب. ولقد کانت صوره الأنا والآخر بحسب بعض أشهر الروایات العربیه التی تطرقت لها ذات خصائص متعدده عبرت عنها تلک الروایات وشکلت منها تمثلات عکست الکثیر من تناقضات الرؤیه العربیه للأخرِ الغربی. وقد یکون الاهتمام منصباً على السؤال المطروح فی هذا الصدد، وهو کیف یمکن تقییم انعکاس "الأنا" و"الآخر" فی روایه المصابیح الزرق من حیث المواجهه والتفاعل ودورُها فی ترسیخ الهویه. وتعتمد هذه الدراسه علی المنهج الوصفی – التحلیلی من خلال الاستعانه بالمکتبه، وتهتمّ بدراسه "الأنا" والآخر من المنظور الصورولوجی. وتبین أنّ الأنا فی الروایه یتمثل فی عامه الشعب السوری خاصهً الطبقات المتوسطه والفقیره، بینما الطبقه المرفهه والمسؤولین کانت تمیل إلى الاستعمار وتسیر وَفق أجندته مما سبّب صراعاً مستمراً بین هذین التیارین. وتظهر تمثلات الآخر فی الروایه من خلال الفرنسیین والأتراک والإنجلیز والألمان والإیطالیین، وکان لدى الأنا الصوره الخاصه تجاه الآخر بحیث تختلف من دوله لأخرى. إنّ روایه المصابیح الزرق تسحب الصراعَ الدائر بین الأنا العربی مع الآخر الغربی إلى الأرض السوریه، ویظهر شکل الصراع بین الأنا العربی والآخر الغربی عبر الحرب والاستعمار، والعلاقه بینهما یحکمها العداءُ المستمیت، مما یؤدی إلى رفض شبه عام للآخر ویتمثل فی محاربته فی شتى الأسالیب والطرق.
۷.

تجلیات الاغتراب وبواعثه فی شعر غاده السمان(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۵۵۸ تعداد دانلود : ۳۸۹
الاغتراب حاله نفسیه تحدث فی الأشخاص نتیجه للقلق والتوتر فی الظروف الاجتماعیه والسیاسیه والاقتصادیه للمجتمعات. یرافق الاغتراب ظهور مشاعر کالغضب والقلق والإحباط والفشل والوحده، ویؤدّی إلی سلوکیات کالتمرد و العصیان أو العزله. هذه الظاهره، إلی جانب العدید من العلوم، موجوده فی الأدب، خاصه وأنّ الشعراء والکتّاب غالباً ما یعتبرون من زمره المفکرین والمثقفین فی کلّ مجتمع. یسعی هذا البحث من خلال المنهج الوصفی- التحلیلی إلی دراسه أنواع الاغتراب فی شعر الشاعره السوریه المعاصره غاده السمان. إنّ الشاعره عانت من الاغتراب بسبب بعض الأحداث کوفاه والدتها فی فتره الطفوله، والانفصال عن زوجها والفشل العاطفی، والمشقّات الاجتماعیه، وأزمه الهویه الناتجه عن هزیمه عام 1967، والبُعد عن الوطن، والإقامه فی أوروبا والتعرف علی الفکر النسوی. ولاشکّ أنّ هذه الأحداث ترکت بصمتها علی شعرها. وقد توصل البحث إلی نتائج تظهر أنواع الاغتراب، بما فی ذلک الاغتراب المکانی والعاطفی والاجتماعی والسیاسی فی قصائد الشاعره؛ کما تشیر نتائج البحث إلی أنّ ردّ فعل الشاعره علی الاغتراب تراوح بین العوده إلی الطفوله، واسترجاع الماضی، وبناء المدینه الفاضله .
۸.

بازخوانی واقعه غدیر در دو غدیریه احمد محمّد الشّامی و ادیب الممالک فراهانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ادبیات تطبیقی شعر آیینی غدیر احمد محمد شامی ادیب الممالک فراهانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۶ تعداد دانلود : ۳۶۹
بازخوانی رویدادهای مهمّ تاریخی و به ویژه مذهبی، ازجمله موضوعات مورد توجّه شاعران مسلمان است. واقعه غدیر خم، یکی از مهم ترین این رویدادهای تاریخی است که در شعر بسیاری از شاعران معاصر بازخوانی و تحلیل شده است. جستار پیش رو ضمن معرّفی دو شاعر شیعه عرب و فارس، یعنی احمد محمّد شامی و ادیب الممالک فراهانی، نحوه نگرش آن دو را نسبت به این رویداد مهم سنجش و ارزیابی کرده است. یافته های پژوهش که در چارچوب مکتب آمریکایی ادبیّات تطبیقی و با روش توصیفی - تحلیلی انجام شده، بیانگر آن است که هردو شاعر، با هدف تأکید بر لزوم پیروی از حاکمان مسلمان از بُعد سیاسی زندگانی حضرت علی (ع)، ضمن بازخوانی این واقعه در کنار برشمردن برخی حوادث مهمّ روزگار حضرت علی (ع)، قصیده خود را به پادشاه روزگار خود تقدیم کرده اند؛ همچنین یافته ها نشان دهنده برخی تفاوت ها و شباهت ها در شعر دو شاعر است. مهم ترین شباهت های دو قصیده، مقدّمه غزلی و استناد به آیات قرآنی و احادیث است. درمورد تفاوت میان دو قصیده نیز می توان گفت احمد شامی بیشتر توجّه خود را به شخصیّت حضرت علی (ع) و صفات ایشان و نیز حوادث پیش و پس از واقعه غدیر معطوف کرده و کمتر به جزئیات آن پرداخته است؛ درحالی که ادیب الممالک، حادثه غدیر را با جزئیات بیشتری مطرح کرده و کمتر به حوادث دیگر اشاره کرده است.
۹.

بازآفرینی و بازخوانی شخصیت های تاریخی در شعر نازک الملائکه و طاهره صفارزاده(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شعر معاصر عربی شعر معاصر فارسی شخصیت های تاریخی بازخوانی بازآفرینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۰ تعداد دانلود : ۳۷۸
حوادث و شخصیت های تاریخی یکی از پربارترین منابع الهام بخش هنر معاصر است. در این میان، نگاه شعر معاصر به واسطه ی پیوند محکمی که با تجربه ی بشری دارد، به تاریخ حوادث و شخصیت-های تاریخی دگرگون گشته است. شاعران معاصر با پشت سر گذاشتن دوره اشعار مناسبتی، به مرحله ی نوین بازخوانی و بازآفرینی تاریخ وارد شده اند. از سویی، با توجه به جهانی شدن تجربه شعری، می توان رویکرد های مشابهی را در میان ادبیات ملل گوناگون مشاهده نمود. بازخوانی و بازآفرینی میراث تاریخی یکی از همین رویکردها است که در شعر معاصر عربی و فارسی به وجود آمده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد میان رشته ای به تحلیل شخصیت-های تاریخی به کاررفته در اشعار دو شاعر معاصر فارسی و عربی یعنی نازک الملائکه و طاهره صفارزاده پرداخته است. در این پژوهش طبقدو مرحله ی فراخوانی شخصیت، یعنی مرحله ی بازخوانی و بازآفرینی که به عنوان روش تعامل شاعران با شخصیت میراثی شناخته می شود، اشعار این دو شاعر دسته بندی شده، ملیت شخصیت ها و بسامد آن مشخص گردیده و هر یک از آن ها مورد تحلیل قرار گرفته است. همچنین در مرحله ی دوم شیوه ی به کارگیری شخصیت یعنی بازآفرینی، عامل به کارگیری، هدف و نیز موضع شاعر در کاربرد شخصیت نیز معین می گردد. یافته های این پژوهش نشان دهنده ی این است که هر دو شاعر از شخصیت های تاریخی در شعر خود بهره برد ه اند و شخصیت هایشان در دو مرحله یمذکور به کار رفته است. با این تفاوت که تعداد بازآفرینی و بازخوانی شخصیت های تاریخی در شعر صفارزاده بیشتر از نازک الملائکه است.
۱۰.

غدیر در آیینه شعر آیینی عراق(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: امام علی (ع) غدیر شعر آیینی شعر عراق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۲ تعداد دانلود : ۵۱۱
شعر آیینی تجلی ارزش های ملی- میهنی و یا ارزش های دینی و مذهبی است. آنچه امروز به عنوان شعر آیینی شناخته می شود، بیشتر تجلی گاه ارزش های دینی و مذهبی چون توحیدیه ها، مناجات نامه ها، اشعار عرفانی و به ویژه اشعاری در مدح و رثای اهل بیت (ع) است. واقعه غدیر یکی از مهم ترین مضامین اشعار آیینی در طول تاریخ به ویژه در میان شاعران شیعی است. شیخ احمد وائلی، آیت الله سید محمد جمال هاشمی گلپایگانی، سید رضا موسوی هندی و عبدالمحسن ابوالحب جملگی از عالمان دینی عراق اند که در کنار علوم دینی در شعر نیز طبع آزمایی کرده اند. مجموعه اشعار این شاعران سرشار از چکامه هایی در مدح یا رثای اهل بیت(ع) است. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با هدف معرفی شاعران آیینی عراق و نیز تبیین نقش شعر آیینی این سرزمین در تثبیت و ترویج رویداد غدیر و سیره علوی، اشعار شاعران برگزیده را مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. یافته های این پژوهش نشان دهنده این است که مهم ترین محور محتوایی غدیریه این شعران، تبیین جایگاه برجسته امام علی(ع) و بیان اوصاف و فضایل آن حضرت است که خود می تواند قوی ترین استدلال برای اثبات حقانیت وی در تصدی مقام خلافت و جانشینی رسول خدا(ص) باشد
۱۱.

مقومات أدب السجون فی روایتی الوشم لعبدالرحمن مجید الربیعی و بعد از عروسی چه گذشت لرضا براهنی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۴۲۲ تعداد دانلود : ۲۷۳
أدب السجون هو فرعٌ من فروع الأدب الغنائی الذی أوجدته الظروف السیاسیه والاجتماعیه فی مختلف المجتمعات، کما هو تعبیر عن المشاعر الصادقه للذین اعتقلوا بسبب دعوتهم للحریه ، فتعرضوا للتعذیب والاضطهاد. من هؤلاء الکتّاب المعاصرین فی الأدبین الفارسی والعربی الذین کانت لکتاباتهم بصمه واضحه فی هذا المجال هما عبدالرحمن مجید الربیعی المولود عام 1939م ورضا براهنی المولود عام 1935 م. روایه "الوشم" هی تجسید لانحسار بعض التیارات السیاسیه کالحزب الشیوعی فی العراق بعد هزیمه أول حکومه جمهوریه فی هذا البلد.کما أنّ روایه "بعد از عروسی چه گذشت"، تصویر للمواجهات العنیفه والمسیئه لعملاء السافاک للسجناء السیاسیین . فعکست هذه الروایه صوره للوضع السیاسی فی عهد محمد رضا بهلوی. قامت هذه الدراسه، فی إطار المنهج الوصفی- التحلیلی وعلی أساس المدرسه الأمریکیه للأدب المقارن، بمقارنه الروایتین من منظور أدب السجون. فنتائج هذه الدراسه تبدی غرض الکاتبین من کتابه هذه الروایتین وهو تصویر المجال الفکری و کیفیه تعامل الحکومات مع المثقفین فی إیران والعراق. لکن الفرق فی الوضع السیاسی للبلدین أدّی إلی نهایات مختلفه لأبطال الروایتین .
۱۲.

زنان و گفتمان مردسالاری در ادبیات داستانی مصر (موردکاوی داستان های کوتاه محمد حسین هیکل)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ادبیات معاصر مصر داستان کوتاه محمد حسین هیکل مردسالاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰ تعداد دانلود : ۱۰۴
مردسالاری اصطلاحی است برای نظام و ساختاری که از راه نهادهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی خود، زنان را زیر سلطه دارد. پدرسالاری نیز زیرمجموعه نظام مردسالار است که هدف اصلی آن سلطه بر زنان و به انقیاد کشاندن آنان است. از آنجا که بسیاری از منتقدان و روشن فکران عرب ریشه مشکلات و عقب ماندگی زنان را سلطه نظام مردسالاری می دانند، راه پیشرفت و رهایی آنان از عقب ماندگی را نیز در مبارزه با این نظام جست وجو می کنند. بر این اساس، هم ز مان با آغاز نهضت های بیداری در جهان عرب، جنبش های آزادی خواهانه زنان نیز شکل گرفت که مبارزه با نظام مردسالاری یکی از اهداف آن بود. محمد حسین هیکل، نویسنده، سیاست مدار، روزنامه نگار و حقوق دان مصری، از پیشگامان این عرصه در مصر بود. بخشی از آثار وی به طرح مشکلات و مسائل زنان و نقد نظام پدرسالاری در مصر اختصاص یافته است. از جمله این آثار، مجموعه داستان های کوتاه وی با عنوان قصص مصریه است که در آن بسیاری از مسائل زنان در مصر در سال های بعد از جنگ جهانی دوم به تصویر کشیده شده است. تحلیل های انجام شده در این مجموعه نشان می دهد فرهنگ مردسالاری مهم ترین گفتمانی است که هیکل آن را نقد کرده و در سه حوزه فردی، خانوادگی و اجتماعی قابل بررسی است.
۱۳.

کاربرد شخصیت های دینی در شعر نازک الملائکه و طاهره صفارزاده بر اساس روش تعامل شاعران با شخصیت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شعر معاصر نازک الملائکه طاهره صفارزاده شخصیت های دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲۲ تعداد دانلود : ۵۰۷
در سال های اخیر به کارگیری شخصیت ها و مضامین دینی در شعر ادیبان مسلمان نمود بارزی داشته است. شاعران معاصر فارسی و عربی نیز در جهت استفاده از این شخصیت ها در اشعار خود اهتمام ورزیده اند. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی به تحلیل شخصیت های دینی به کاررفته در اشعار دو شاعر معاصر فارسی و عربی یعنی نازک الملائکه و طاهره صفارزاده پرداخته است. در این پژوهش ضمن معرفی دو مرحله ی نقل و ثبت شخصیت (التعبیر عن الشخصیة) و بیان به وسیله ی شخصیت یا تعبیر معاصر از شخصیت میراثی (التعبیر بالشخصیة) که به عنوان روش تعامل شاعران با شخصیت میراثی شناخته می شود، اشعار این دو شاعر بر اساس این دو مرحله دسته بندی شده و مورد تحلیل قرار گرفته است. همچنین در مرحله ی دوم شیوه ی به کارگیری شخصیت، عامل به کارگیری و نیز موضع شاعر در کاربرد شخصیت نیز مشخص می گردد. یافته های این پژوهش نشان دهنده ی این است که هر دو شاعر از شخصیت های دینی در شعر خود بهره برده اند و شخصیت هایشان در هر دو مرحله گنجانده شده است با این تفاوت که شخصیت ها در شعر نازک الملائکه بیشتر متعلق به مرحله ی دوم است و در شعر صفارزاده بیشتر در مرحله-ی اول گنجانده می شود.
۱۴.

ملامح المقاومة فی أشعار سعدی یوسف وسلمان هراتی دراسة مقارنة(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الشعر الوطن أدب المقاومة الحرب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۷ تعداد دانلود : ۶۲۷
شهدت کلٌ من إیران والعراق أحداثاً سیاسیة مختلفة على مدى التاریخ، ومن أهمّ هذه الأحداث المعاصرة هی الحرب فی البلدین. والصراع المتمثّل بظاهرة الحرب المشؤومة بین الشعبین کان السبب فی تشکیل نهج مماثل تقریباً فی حضارة البلدین. وإحدى هذه المناهج هی تشکیل ثقافة المقاومة، والتی یمکن ملاحظتها فی آداب الشعبین. الدراسة المقارنة الوصفیة لقصائد شاعرین من إیران والعراق، أی سلمان هراتی (1959-1986م) وسعدی یوسف (1934م)، توحی مواضیع مشترکة کحبّ الوطن والتحدّی والنقد الإعلامی وفلسطین والنزعة العالمیة فی المقاومة وتعزیز فکرة الاستشهاد. کما تشیر نتائج هذه الدراسة إلى بعض الفوارق الطفیفة فی مواضیع وأسالیب هذین الشاعرین.
۱۵.

روابط بینامتنی اشعار ابن زیدون با قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن کریم بینامتنی شعر اندلس ابن زیدون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۸ تعداد دانلود : ۹۷
به طور کلی هر انسانی در فرایند عقلانی، فکری و حتی عاطفی خود از افکار، ایده ها و مکاتب مختلف تأثیر می پذیرد. "بینامتنی" نظریه ای است که با ورودش به حوزه نقد ادبی، باعث ایجاد تحولی شگرف در این زمینه گشت. بر اساس این نظریه، هر متنی، آگاه یا ناخودآگاه، زایش و بازخوانشی از دیگر متون پیش از خود یا معاصر با خود است. بنا بر این نظریه، بسیاری از متون عربی را می بینیم که هر کدام در انواع و اشکال مختلف، با متون کلاسیک گران سنگ عربی، دارای روابط بینامتنی است که البته سهم قرآن در این میان، از دیگر متون بیش تر بوده است. ابن زیدون یکی از شاعران برجسته اندلس است که در اشعار خود از قرآن کریم اثر پذیرفته است. بر این اساس پژوهش حاضر با روش تحلیلی- توصیفی به تبیین گونه های مختلف بینامتنی قرآنی در اشعار این شاعر پرداخته و به این نتیجه رسیده است که ابن زیدون با سه شیوه تلمیحی، گزاره ای و واژگانی از قرآن کریم تأثیر پذیرفته است که البته سهم شیوه سوم بیش تر از دو شیوه دیگر است.
۱۷.

فراخوانی میراث اسطوره ای در اشعار نازک الملائکه و طاهره صفارزاده(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شعر معاصر فراخوانی اسطوره نازک الملائکه طاهره صفارزاده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۶ تعداد دانلود : ۱۱۴
فراخوانی میراث در شعر معاصر عربی پدیده ای نوظهور است که مورد توجه شاعران بسیاری قرار گرفته، و نظریه پردازانی مثل علی عشری زاید و احسان عباس به تبیین اصول و عوامل بکارگیری آن پرداخته اند. فراخوانی هنری است که شاعر معاصر به واسطه آن اهداف خود را بیان می نماید و تجربه های جدید شعری خویش را بازگو می کند. این پژوهش بر آن است از میان میراث های بکاررفته در اشعار دو شاعر معاصر فارسی و عربی یعنی نازک الملائکه و طاهره صفارزاده به بررسی و تحلیل فراخوانی میراث اسطوره ای بپردازد.
۱۸.

نقد اجتماعی و فرهنگی دیدگاه های آل احمد و منفلوطی در ارتباط با مسائل زنان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ادبیات تطبیقی جلال آل احمد زن مصطفی لطفی منفلوطی نقد اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۸ تعداد دانلود : ۹۸
امروزه، مسائل و معضلات مربوط به زنان، به دلیل جایگاه ویژه و محوری ایشان در خانواده و پرورش نسل های آینده، به یکی از دغدغه های اصلی اندیشمندان و روشن فکران مبدل شده است. جلال آل احمد (1302 1348) و مصطفی لطفی منفلوطی (1876 1924)، دو تن از مصلحان اجتماعی و نویسندگان معاصر در عرصه ادبیات فارسی و عربی، نیز هریک به مثابه شرایط جامعه خویش و دیدگاه ویژه ای که به مسائل اجتماعی و فرهنگی داشته اند، به طرح مسئله زنان پرداخته و ابعاد گوناگون آن را به نقد و نظر نشسته اند. نوشتار حاضر که با روش توصیفی تحلیلی به مقایسه آثار این دو نویسنده پرداخته، حاکی از وجود مشابهت های بسیاری در نحوه نگرش ایشان به مسائل زنان است که در شش محور کلی غرب زدگی، آزادی، نابرابری های اجتماعی، حجاب، ازدواج و علم آموزی قابل بررسی بوده و در عین شباهت در مفاهیم، به فراخور شرایط، در سبک های نوشتاری تقریباً متمایزی ارائه شده است.
۱۹.

التّرادف وقیمته الدلالیة فی لغة نهج البلاغة(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نهج البلاغة السیاق الترادف اللفظی الاستبدال الاستقراء

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی موارد دیگر شعر و ادبیات در روایات
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث کلیات موارد دیگر متون حدیث نهج البلاغه پژوهی
تعداد بازدید : ۱۲۰۴ تعداد دانلود : ۵۱۸
ظاهرة التّرادف قضیة محوریة فی الدراسات اللسانیة، قدیمها وحدیثها، وهی قضیة متداخلة فی کل العلوم والاختصاصات الأخرى ویترتّب علیها آثارٌ وضعیةٌ مع وجود الاختلاف حول التّرادف نفسه، وحول مدى فاعلیته أو أوجه الاستفادة منه؛ کما یعدُّ التّرادف من الظواهر اللغویَّة المهمّة؛ لعلاقة الألفاظ بالمعانی من أثر التواصل بین الناسِ؛ ففکرة التّرادف فی حقیقتِها مسألةٌ دلالیةٌ قبل کلّ شیءٍ، تتعلّقُ بالمعنى وما یعتریه من تغیّر من جراء الاستعمال. فقام البحث بدراسة ما هی المسمّاة بالترادف فی ألفاظ نهج البلاغة، وقدتوصّلنا إلى نتائج من أبرزها أنّ مفهوم التَّرادُف لایعنی الاتحاد التامّ فی المعنى، ولا یعنی المساواة فی الدلالة، وإلاّ لسمیّت بالألفاظ المتساویة، وإنّما هی مترادفة بمعنى أنّ بعضها یقوم مقام بعض. وإنّ التَّرادُف ظاهرة موجودة فی اللغة العربیة، ولکن لیس بالکثرة المزعومة، فإنّ أغلب ما سمّی بالمترادف لا صحّة له، وربّما کان لخلط جامعی الألفاظ المترادفة ومنهجهم الأثر فی ذلک. ومن نتائج التطبیقات على نصوص نهج البلاغة، اتضح خلوّه من ظاهرة التَّرادُف، لوجود الفروق الدلالیة بین المفردات؛ فإنّ نهج البلاغة جاء سیاقه اللغوی مطابقاً سیاقه الاجتماعی من قبل واضعه، فالکلمة فی نهج البلاغة، اختارها الإمام علی (ع) قاصداً لفظاً ومعنى فی موقعها المحدّد، فهی أصیلة فی وضعها ومعناها. والمنهج المتّبع فی البحث هو المنهج الوصفیّ، ولعل هذا المنهج یَتلاءمُ مع طبیعة البحث حول الترادف.
۲۰.

تحلیل مقایسه ای اشعار نازک الملائکه و فروغ فرخزاد از منظر نقد اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نقد اجتماعی فروغ فرخزاد شعر معاصر عربی نازک الملائکه شعر معاصر پارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۰۸ تعداد دانلود : ۱۰۵۱
ادبیات از دیرباز به مثابه یکی از انواع هنری به شکل های گوناگون در زندگی بشر ایفای نقش کرده و از این حیث مانند همه فعالیت های فکری و معنوی انسان دارای هدف و منظور اجتماعی است. به همین علت است که ادبیات هر ملت، همواره به موازات تحولات جامعه، دستخوش دگرگونی گشته و به فراخور چنین رویکردی به آینه تمام نمای جامعه خویش مبدل می گردد. با مروری بر ادبیات ملل گوناگون می توان نحوه تأثیرپذیری آن از بسترهای سیاسی و اجتماعی را به خوبی مشاهده کرد. هم چنان که تحلیل و بررسی اشعار دو شاعر نوگرای عربی و پارسی، یعنی نازک الملائکه و فروغ فرخزاد مؤید همین دیدگاه است. نوشتار حاضر اشعار این دو شاعر را با روش توصیفی تحلیلی بررسی کرده و به این نتیجه دست یافته است که هر دو شاعر تحت تأثیر شرایط اجتماعی جامعه خویش قرار داشته و به علت شباهت در فضای اجتماعی به موضوعات مشابهی همچون فقر و تضاد طبقاتی و مسائل زنان و آرمان شهر پرداخته اند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان