مریم کازرانی

اصطلاح نامه ها به عنوان ابزارهای واسط در ذخیره و بازیابی اطلاعات از اهمیت و جایگاه ویژه ای در سازماندهی اطلاعات برخوردارند. این ابزارها نخست باید در درون خود از نظم ،یکدستی ، دقت و درستی برخوردار باشند تا بتوانند به عنوان نظام دهنده سیستم های اطلاعاتی، درست عمل کنند. در این راستا استاندارد ANSI /NISO z39.19 2005 به ضوابط و اصول تدوین واژگان کنترل شده از جمله اصطلاح نامه ها درچهار بخش کلی، ساختار شکلی، روابط معنایی ،نحوه ارائه و سیستم های مدیریت ، پرداخته است . دراین مقاله سه اصطلاح نامه علوم انسانی منتشر شده در ایران (به استثنای اصطلاح نامه های علوم اسلامی) شامل اصطلاح نامه های یونسکو، جامعه شناسی و اصفا با استاندارد مذکور در چهار بخش کلی یاد شده، ارزیابی شده اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که میزان رعایت استانداردهای روابط معنایی در اصفا 93% و در اصطلاح نامه های جامعه شناسی و یونسکو 99% است.در بخش ساختار شکلی ،میزان رعایت استانداردها در اصفا99% ،جامعه شناسی 96% و یونسکو 5/99% بدست آمد.میزان رعایت استانداردهای نحوه ارائه در اصطلاح نامه های اصفا، جامعه شناسی و یونسکو به ترتیب 84%، 5/54% و 43% است. در بخش مدیریت سیستم اصطلاح نامه ها، میزان رعایت استاندارد ها در اصفا 82% و در اصطلاح نامه های جامعه شناسی و یونسکو 14% است. توجه و به کارگیری استانداردهای مربوط در مرحله تهیه و حتی پیش از تهیه این گونه ابزار ها می تواند به انتشار اصطلاح نامه هایی با کیفیت بالاتر منجر شود.

هدف : نظریه­ها و دیدگاه­ها درمورد تکنولوژی/فناوری و رواج روز افزون آن بررسی و دیدگاه­های اندیشمندان در مورد ابعاد مثبت، منفی، و فرا­مدرنیستی آن نقد می­شود و به سوال­های مقدر پاسخ داده شده است. روش/رویکرد پژوهش: مرور متون مرتبط یافته­ها: سه گروه اصلی شناسائی شدند: گروه اول با دید مثبت، رواج فناوری را علت­العلل پیشرفت­های اقتصادی، فرهنگی، و اجتماعی می­دانند و ایجاد اقتصاد مبتنی بر دانش را در تحولات فناورانه جست­وجو می­کنند. گروه دوم با دید منفی، رسوخ فناوری را در زوایای مختلف زندگی انسان، نوعی هتک حریم خصوصی افراد تلقی کرده و آن را ابزاری برای در معرض گذاشتن خصوصی­ترین زوایای زندگی فرد قلمداد می­کنند. گروه سوم، که با دیدگاه فرامدرنیستی به فناوری و عواقب آن، از آن جهت که پیشرفت فناوری باعث زیان­رسانی به طبیعت می­شود، با آن به مقابله برخاسته­اند.

هدف: اصطلاحنامه ها به عنوان ابزارهای کمکی بازیابی اطلاعات نقش مهمی در بهینه سازی جستجوها در پایگاه های اطلاعاتی علوم دارند و تألیف و انتشار آن ها مستلزم برخورداری از شرایطی استاندارد است. پژوهش حاضر، به بررسی مقایسه ای روابط معنایی، ساختار شکلی و سیستم مدیریت اصطلاحنامه های فنی و مهندسی و نما بر اساس استاندارد ANSI/NISO z39.19 2005 می پردازد. روش: پژوهش حاضر به روش ارزیابانه انجام شده و از نوع کاربردی است. جامعه پژوهش شامل آخرین ویرایش اصطلاحنامه های فنی مهندسی و نما است. ابزار مورد استفاده در این پژوهش سیاهه وارسی است که در فضای نرم افزار اکسل در 4 بخش روابط معنایی، ساختار شکلی، نحوه ارائه و سیستم مدیریت اصطلاحنامه بر اساس بندهای موجود در استاندارد ANSI/NISO z39.19 2005 تنظیم شده است. از آمار توصیفی برای تجزیه و تحلیل اطلاعات استفاده شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که میانگین رعایت استاندارد در روابط معنایی اصطلاحنامه فنی و مهندسی 5/97 درصد و در اصطلاحنامه نما 93 درصد است. در بخش ساختار شکلی میزان رعایت استانداردها در دو اصطلاحنامه مذکور به ترتیب 86 درصد و 97 است. در نحوه ارائه اصطلاحنامه میزان برخورداری دو ابزار از استانداردها به ترتیب 5/54 درصد و 57 درصد و در سیستم مدیریت، دو اصطلاحنامه یاد شده به میزان 14 درصد و 18 درصد استانداردهای مذکور را رعایت کرده اند. می توان نتیجه گرفت که میزان رعایت استانداردها در بخش روابط معنایی و ساختار شکلی اصطلاحنامه ها مطلوب است. کمترین میزان رعایت استانداردها، در سیستم مدیریت اصطلاحنامه و سپس در بخش نحوه ارائه بوده است. اصالت/ارزش: با توجه به اینکه اصطلاحنامه ها یکی از منابع اطلاعاتی مهم در امر بازیابی اطلاعات در عصر حاضر هستند و تهیه و تدوین آن ها، برنامه های مدون و سرمایه گذاری های بسیاری را می طلبد، انجام پژوهش هایی که کیفیت اصطلاح نامه ها را بر اساس استانداردهای نوین بسنجد، ضروری به نظر می رسد. ارزش مقاله حاضر در نشان دادن ضعف اصطلاحنامه ها در سیستم مدیریت اصطلاحنامه و در نحوه ارائه اصطلاحات و نیاز به استفاده از ابزارهای نو برای بازنمایی است.

یکی از تحولات اخیر در حوزه سازماندهی اطلاعات، ایجاد پیوند وارتباط میان پیشینه های فراداده ای بر اساس الگوهای مفهومی است. این امر زیرساخت های لازم برای پیاده سازی روش "داده های پیوندی" در فهرست های کتابخانه ای را فراهم می سازد. یکی ازجدیدترین الگوهای مفهومی ارائه شده توسط فدراسیون بین المللی انجمن ها و مؤسسات کتابداری، مدل مفهومی مرجع کتابخانه ای است. این پژوهش با هدف تعیین کارکردپذیری پایگاه اصطلاحنامه پزشکی فارسی مبتنی بر مارک ایران بر اساس مدل مرجع کتابخانه ای ایفلا انجام پذیرفته است. پژوهش با روش پیمایشی- تحلیلی- تطبیقی با رویکرد کیفی است. جامعه آماری متشکل از کل پیشینه های اصطلاحنامه پزشکی فارسی، موجود در نرم افزار جامع کتابخانه ملی (رسا) است که در زمان انجام پژوهش، شامل 9190 پیشینه بوده است. ابتدا ماتریس انطباق بین مدل مرجع کتابخانه ای با فرمت مستندات یونی مارک وسپس با فرمت مستندات مارک ایران، تهیه شد وپس از تایید توسط متخصصان، عناصر موجود در مدل مرجع کتابخانه ای کمی سازی شد. پس از آن، میزان انطباق ساختاری بر اساس اختصاص امتیازهای وزنی به عناصر مدل، محاسبه شد تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی و نرم افزار SPSS23 انجام شد. یافته ها نشان داد فرمت مستندات مارک ایران از لحاظ تعداد خصیصه های دارای معادل در مدل مرجع کتابخانه ای قابلیت انطباق 33/83 را دارد. اصطلاحنامه پزشکی فارسی از لحاظ ساختاری با مدل مرجع کتابخانه ای 29/83 درصد، انطباق دارد. عناصر مدل مرجع کتابخانه ای در فرمت مستندات مارک ایران در اصطلاحنامه پزشکی فارسی، هم از لحاظ تعداد هم از لحاظ نوع فیلد دارای انطباق قابل قبولی است.

پژوهش حاضر با هدف بهبود مدیریت فراداده های سازمانی و طراحی ثبت فراداده برای مجموعه کتابخانه های «دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی» با رویکرد تحلیلی-سیستمی انجام شد. جامعه پژوهش را پیشینه های فراداده ای موجود در 23 کتابخانه (مرکزی، دانشکده ای و بیمارستانی) وابسته به «دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی» تشکیل می دهند. برای گردآوری داده های مربوط به اهداف و نیازهای بومی کتابخانه های یادشده برای تولید پیشینه های فراداده ای و مدیریت آن ها، از پرسشنامه طراحی شده توسط پژوهشگر استفاده شد. پرسشنامه توسط مدیران کتابخانه ها و کتابداران بخش پردازش و سازماندهی، و نیز با استفاده از روش مشاهده طراحی شده پایگاه های فراداده ای کتابخانه های عضو جامعه پژوهش توسط پژوهشگر تکمیل گردید. بر این اساس، اهداف، ویژگی ها و نیازهای بومی کنونی کتابخانه ها در زمینه تولید و مدیریت فراداده ها، و نیز خط مشی ها و انتظارات آن ها در آینده استخراج شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که انسجام و یکدستی در تولید و مدیریت فراداده ها به منظور توصیف و سازماندهی اشیای محتوایی، و همخوانی فراداده ها متناسب با اهداف و نیازهای بومی کتابخانه های مورد مطالعه در سطح مطلوبی قرار ندارد. به نظر می رسد عدم همخوانی یاد شده ناشی از چند عامل بوده است که می توان به مشخص نبودن تمامی ویژگی ها و نیازهای بومی کتابخانه ها (به طور کلی بافت سازمانی) و نبودِ خط مشی های مدون برای مدیریت فراداده ها، همچنین نبودِ دقت در تعیین اهداف و کارکردهای بومی مد نظر آن ها از مدیریت فراداده ها اشاره کرد. در ادامه، برای مدیریت بهینه فراداده ها، «فرانمای ثبت فراداده کتابخانه های «دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی» متناسب با اهداف و نیازهای بومی شناسایی شده آن کتابخانه ها و بر اساس سیاهه وارسی طراحی شده مبتنی بر استانداردهای فراداده ای، شامل اهداف فرانما (بافت بومی و موجودیت های داده ای)، اجزای رسمی توصیف (تعریف فرانما و فرانمای پیاده سازی) و اجزای فرانما (فرانمای فراداده ای و پروفایل کاربردی فراداده ای) طراحی گردید.

هدف: مقاله حاضر با هدف جنبه ی بافت مدارانه در طراحی و ایجاد پروفایل کاربردی فراداده ای متناسب با نیازهای بومی محیط اطلاعاتی مرتبط و تأثیر آن بر توسعه ی وب معنایی تدوین شده است. روش شناسی: به منظور نیل به هدف مقاله، از رویکرد تحلیلی برای کشف رابطه میان نگرش مبنای طراحی پروفایل کاربردی فراداده ای با فرایند تولید معنا که زمینه را برای تحقق وب معنایی فراهم می سازد، استفاده شده است. بدین منظور، تبیین مفهوم بافت و چگونگی شکل گیری آن، توصیف تولید معنا به دلیل ارتباط میان مفاهیم در بافت های اطلاعاتی خاص با تاکید بر وب معنایی،  جایگاه پروفایل کاربردی فراداده ای در نسل جدید وب، و نقش آنها در تولید معنا به دلیل توجه به بافت های اطلاعاتی و ایجاد داده های ساختارمند (فراداده) برای توصیف و مدیریت نظام مند اشیای محتوایی وب تحلیل می گردد. یافته ها: هر بافت اطلاعاتی دارای ویژگی های خاصی است که باید در طراحی ابزارها، استانداردها، و سیستم های اطلاعاتی مرتبط با آن بافت مد نظر قرار گیرد. طراحی پروفایل کاربردی فراداده ای بر اساس نیازها و اهدافی که بافت اطلاعاتی هدف برای بهره مندی از فراداده دنبال می کند، و همخوانی انتخاب و تعریف (یا بازتعریف) عناصر فراداده ای و روابط میان آنها از جنبه معناشناختی با ویژگی های بومی بافت اطلاعاتی مرتبط، بازنمون معانی بافت مورد نظر را در پی خواهد داشت. این مهم افزون بر افزایش کاربردپذیری فراداده در آن بافت، دسترسی معنادار به داده ها را در بستر محیط های اطلاعاتی  فراهم می نماید. به عبارت دیگر، پیوند میان داده ها از طریق فراداده ها آن هم بر پایه ویژگی های بومی یک بافت اطلاعاتی، موجب بازنمون دانش خواهد شد. نتیجه گیری: در پایان، مقاله نتیجه می گیرد، همراستایی و همخوانی نگرش مبنای گسترش پروفایل های کاربردی فراداده ای و وب معنایی با یکدیگر، و تاکید هر دو بر ارائه داده های ساختارمند و ارتباط میان داده ها به منظور تولید معنا، بیانگر کارآمدی و تاثیر پروفایل های کاربردی فراداده ای در تحقق و توسعه وب معنایی است.

هدف: هدف این پژوهش ارزیابی اصطلاحنامه های علوم اسلامی از چهار جنبه روابط معنایی، ساختار شکلی، نحوه ارائه و سیستمهای مدیریت و نگهداری بر اساس آخرین ویرایش استاندارد ANSI/NISO z39.19 2005  است.مواد و روشها: پژوهش به روش پیمایشی تحلیلی انجام گردید و با استفاده از روش نمونه گیری سیستماتیک، نمونه ای از اصطلاحات آخرین ویرایش اصطلاحنامه های علوم اسلامی، شامل هفت اصطلاحنامه اخلاق اسلامی، اصول فقه، کلام اسلامی، فلسفه اسلامی، علوم قرآنی، معارف قرآن و منطق، مورد مطالعه قرار گرفت. ابزار پژوهش سیاهه وارسی بود که در فضای نرم افزار اکسل تعریف گردید.یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد در هفت اصطلاحنامه مورد بررسی، بیشترین میزان رعایت استاندارد، مربوط به بخش روابط معنایی با میانگین 97% و پس از آن در بخش ساختار شکلی با میانگین 5/95% است. در نحوه ارائه اصطلاحنامه، رعایت استانداردها به طور میانگین 77% بوده است. کمترین میزان رعایت استاندارد مربوط به سیستم مدیریت اصطلاحنامه ها با میانگین 46% است.نتیجه گیری: توجه به استانداردهای اصطلاحنامه نویسی قبل از تدوین، آگاهی، دانش و تخصص تهیه کنندگان اصطلاحنامه ها، اتخاذ الگوی مناسب، پایبندی به اصول و قوانین در ایجاد اصطلاحنامه ها وتوجه به نیاز استفاده کنندگان نهایی اصطلاحنامه، از پیشنهادهای پژوهش حاضر بررسی تهیه اصطلاحنامه های کارآمد و مؤثر است.

هدف: با توجه به اهمیت جوسازمانی و از آنجایی که به نظر می رسد جوسازمانی سالم باعث ارتقاء خدمات به مشتریان می شود؛ هدف از این پژوهش ارزیابی جوسازمانی کتابخانه های دانشکده ای دانشگاه علوم پرشکی شهید بهشتی و بررسی ارتباط آن با میزان رضایت مراجعان است. روش پژوهش: این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ گردآوری اطلاعات پیمایشی- توصیفی است. کلیه کارکنان کتابخانه های دانشکده ای دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و مراجعان این کتابخانه ها، جامعه پژوهش حاضر را تشکیل می دهند و ابزار گردآوری داده ها شامل پرسشنامه بومی سازی شده کلایمت کوآل و پرسشنامه رضایت مراجعان صراف پور است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی و ضریب همبستگی اسپیرمن، با کمک نرم افزار SPSS 19 انجام شده است. یافته ها: وضعیت جو سازمانی کتابخانه های مورد بررسی کمی بیش از میانگین (42/4) و وضعیت رضایت مندی کتابخانه های مورد بررسی نیز اندکی بیش از میانگین (3/3) به دست آمد. بین جوسازمانی و رضایت مراجعان در کتابخانه های دانشکده ای دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی رابطه معناداری یافت نشد. نتیجه گیری: توجه مدیران کتابخانه های مورد بررسی به ابعاد مختلف جوسازمانی و رضایت مراجعان و تقویت ابعادی که میانگین نمره کمتری کسب کرده اند ضروری است.

مقدمه: با توجه به نقش مؤثر نمایه کتاب در بازیابی محتوای آن، هدف پژوهش حاضر ارزیابی نمایه کتاب های پزشکی فارسی منتشرشده در سال های 1389 تا 1393 با استفاده از استاندارد ایزو 999: 1996 است. روش کار: روش پژوهش پیمایشی توصیفی است. جامعه پژوهش کلیه کتاب های پزشکی فارسی چاپ اول منتشرشده در سال های مذکور و دارای نمایه است. حجم نمونه 227 عنوان کتاب دارای نمایه است که به صورت تصادفی با استفاده از فرمول حجم نمونه کوکران انتخاب شده است. ابزار گردآوری داده ها چک لیستی است که بر اساس استاندارد ایزو 999: 1996 تهیه شده است. تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس آمار توصیفی و با کمک نرم افزار SPSS است. یافته ها: تنها 8/3 درصد از کتاب ها دارای نمایه پایانی هستند. بیشتر کتاب ها دارای نمایه ساده (6/73 درصد) و از نوع نمایه بنیادی (8/93 درصد) هستند. از نظر محتوا و پوشش بیشترین فراوانی مربوط به نمایه موضوع (2/87 درصد) واز نظر سطح بندی، بیشترین فراوانی مربوط به نمایه های تک سطحی (6/73 درصد) است. بیشترین رعایت ملاک های مربوط به محتوا و سازماندهی مربوط به ملاک های مفرد وجمع با فراوانی (2/98 درصد) و کمترین آن مربوط به یادداست دامنه (4/0 درصد) است. بیشترین رعایت ملاک های مربوط به نمایش و تنظیم شناسه ها، رعایت نظم الفبایی (1/99 درصد) و کمترین آن مربوط به رعایت قواعد تورفتگی (6/6 درصد) است. میانگین میزان رعایت استاندارد درکتاب های مورد بررسی 3/49 درصد است. نتیجه گیری: توجه ناشران پزشکی به تهیه نمایه کتاب و تدوین برنامه ها و سیاست هایی از طرف وزارت ارشاد، کتابخانه ملی و ناشران در این زمینه پیشنهاد شود.

مقدمه: مرور نظام مند رویکردی است که با شناسایی دقیق تمامی مطالعات مرتبط با پژوهش، منجر به نتیجه گیری عینی تر و علمی تری می شود. چنانچه ساختار این مطالعات با ضوابط پذیرفته شده بین المللی همخوانی نداشته باشد، عملاً نمی تواند پاسخگوی اهداف این مطالعات باشد. هدف پژوهش حاضر بررسی میزان انطباق چکیده مقالات مرور نظام مند و متاآنالیز نمایه شده در پایگاه وب آو ساینس با (Web of Science) بیانیه پریسما است. روش کار: این پژوهش از نوع پیمایش تحلیلی است. جامعه پژوهش شامل 204 چکیده مقاله مرور نظام مند و متاآنالیز پژوهشگران ایران است که تا پایان سال 2012 در وب آو ساینس نمایه شده اند. در این پژوهش، ساختار چکیده مقالات با استفاده از بیانیه PRISMA مورد ارزیابی قرار گرفت. سپس همبستگی میان نتایج به دست آمده با استنادهای دریافتی، تعداد نویسندگان و سال انتشار مقالات به وسیله ضریب همبستگی پیرسون محاسبه گردید. یافته ها: میانگین امتیاز پریسمای چکیده مقالات، 2/6 با انحراف استاندارد 68/1 به دست آمد. بخش اهداف با 99 درصد میزان رعایت، بیش ترین و بخش شماره ثبت با دو درصد، کمترین میزان رعایت را در بین معیارهای پریسما به خود اختصاص دادند. میانگین استنادهای دریافتی چهار و میانگین تعداد نویسندگان 3/5 بود. از نظر آماری همبستگی مثبتی بین امتیاز پریسما و میانگین استنادهای دریافتی (010/0=P، 181/0=r) و همچنین تعداد نویسندگان (013/0=P، 175/0=r) وجود داشت. نتیجه گیری: مطالعه حاضر نشان داد که انطباق چکیده مقالات با بیانیه PRISMA در سطح مطلوبی قرار ندارد. برای گزارش بهتر نتایج، باید برای نویسندگان مقالات، آموزش های لازم در نظر گرفته شود. همچنین باید سردبیران مجلات، راهنماهای گزارش صحیح این نوع مطالعات را در راهنمای نگارش مقالات درج نمایند.