نادر پورآخوندی

نظریات روابط بین الملل برای نشان دادن تأثیر ماهیت و ساختار روابط بین الملل از سازوکار جامعه پذیری دولت استفاده می کنند. آنها با استفاده از این استعاره نشان می دهند ساختار و ماهیت نظام بین الملل چگونه رفتار دولت را تغییر یا شکل می دهد. نوشتار حاضر با طرح این مسئله در قالب دو نگرش خردگرا و سازه انگار به این موضوع می پردازد که این دو نگرش چه برداشتی از مفهوم جامعه پذیری دولت دارند و چه راهبردهایی را برای جامعه پذیری دولت مطرح می سازند؟ این نوشتار با بررسی دستگاه نظری این دو نگرش نشان خواهد داد که تفاوت در مبانی معرفت شناسی و هستی شناسی موجب گردیده آنها تفاوت اساسی با یگدیگر در خصوص ماهیت جامعه پذیری و راهبردهای مناسب برای جامعه پذیرسازی دولت داشته باشند.

به دنبال فجایع 11 سپتامبر یکی از مقامات ارشد دولت آمریکا اعلام کرد ایران و آمریکا در برخی جهات دیدگاه مشترکی نسبت به شرایط موجود داشته و از این رو می‌توانند در جنگ علیه طالبان با هم همکاری کنند. این پیش‌بینی خیلی زود تحقق یافت. ایران در جنگ اتحاد شمال با طالبان، کمک‌های نظامی و غذایی برای آنها ارسال نموده و برخی از مشاوران نظامی ایران همانند مشاوران نظامی آمریکا در مسیر جاده کابل در رفت و آمد بودند.

هدف این مقاله، بررسی تحول در راهبرد نظامی عربستان است. عربستان از زمان تأسیس بیش تر به عنوان یک کشور نفتی شناخته می شد. این کشور اگرچه خود را به عنوان رهبر جهان عرب و حافظ کشورهای شبه جزیره عربستان تلقی می کرد؛ اما نیروی نظامی آن علی رغم هزینه های زیاد، فاقد توانمندی لازم برای نقش آفرینی در تحولات منطقه خلیج فارس بود؛ اما از سال 2003 ؛ به ویژه پس از بهار عربی، عربستان توانمندی نظامی خود را افزایش داد و مداخله در تحولات منطقه ای را شروع نمود. نیروی نظامی عربستان پس از ناآرامی ها در بحرین وارد این کشور شد و در حال حاضر به طور همزمان در دو عملیات نظامی مانند حملات هوایی اتئلاف بین المللی در سوریه و عملیات هوایی و زمینی علیه حوثی های یمن مشارکت دارد. این مقاله به بررسی چرایی تبدیل راهبرد نظامی تدافعی عربستان به راهبرد تهاجمی می پردازد و معتقد است با توجه به تغییراتی که در محیط امنیتی عربستان صورت گرفته، این کشور راهبرد نظامی تهاجمی اتخاذ کرده است. این مقاله برای آزمون فرضیه خود از روش توصیفی- تبیینی استفاده کرده و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنتی نشان می دهد که هدف اصلی این راهبرد، مقابله با نفوذ منطقه ای ایران است.

هدف این مقاله بررسی رابطه بین فرهنگ راهبردی و راهبرد نظامی رژیم صهیونیستی است. رژیم صهیونیستی از زمان تأسیس و غصب سرزمین های اسلامی تاکنون بارها کشورهای اسلامی را مورد تجاوز قرار داده یا آن ها را به حمله نظامی تهدید نموده است. رژیم صهیونیستی طی این مدت همواره از راهبرد نظامی مشخص و ثابتی استفاده کرده است گویی که ما با یک الگوی ثابتی از تفکر و اقدام در راهبرد نظامی این رژیم مواجه هستیم. ازاین رو این مقاله درصدد بررسی دلیل اتخاذ این راهبرد نظامی مشخص از منظری متفاوت با نگرش نظامی است. نویسنده معتقد است که دلیل اتخاذ راهبرد نظامی مشخص از سوی رژیم صهیونیستی را باید در عوامل فرهنگی خصوصاً فرهنگ راهبردی این رژیم جستجو نمود. بر این اساس، مقاله حاضر ابتدا به بررسی نقش فرهنگ راهبردی در اتخاذ شیوه جنگ می پردازد. آنگاه عناصر و مؤلفه های فرهنگ راهبردی رژیم صهیونیستی را مورد بررسی قرار می دهد و در نهایت تأثیر این مؤلفه های فرهنگی بر راهبرد نظامی رژیم صهیونیستی نشان داده می شود.. این مقاله برای آزمون فرضیه خود از روش توصیفی- تبیینی استفاده کرده است و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنتی نشان می دهد که این فرهنگ راهبردی سبب گردید که خصومت بین رژیم صهیونیستی و همسایگانش به یک امر تقریباً دائمی تبدیل گردد.

کنترل تسلیحات خصوصاً در زمینه موشک در دوران جنگ سرد مبتنی بر روابط قدرت بین دو ابر قدرت بود و دو ابر قدرت برمبنای مفهوم ثبات راهبردی تعاملات خود در حوزه موشک را تنظیم می کردند. پایان جنگ سرد به منزله ظهور بازیگران جدید در عرصه بین المللی و نقش آفرینی آنها در تعاملات بین المللی بود.در نتیجه، رویکردهای کنترل تسلیحاتی نیز برای انطباق با شرایط جدید تغییر کردند. از این رو، این سوال مطرح می شود که با توجه به تغییر در نظام بین الملل و ظهور چالش های جدید، رویکردهای کنترل تسلیحات در حوزه موشک با چه تغییراتی مواجه شده اند. این مقاله معتقد است رویکردهای کنترل تسلیحات در زمینه موشک بعد از پایان جنگ سرد به منظور پاسخگویی به چالش های جدید از حوزه محدود دولت محوری و روابط بین دو ابرقدرت به سمت جامع نگری حرکت کردند که در آن بر سه اصل اعتمادسازی، شفاف سازی و پادمان سازی تاکید می شود. این مقاله برای تبیین این موضوع ابتدا به بررسی تحول نظری در رویکردهای کنترل تسلیحات می پردازد. در بخش دوم چالش های ناشی از موشک مورد بررسی قرار می گیرد و در نهایت روند حرکت رویکردهای کنترل تسلیحات در زمینه موشک مورد بررسی قرار می گیرد.