مجید دانشگر

تاریخ دین در اروپا در دوران مدرن و تعامل و تقابل ریاضی دانان و فیزیک دانان با علمای کلیسا، توجه همگان را به قرن هفدهم جلب می کند. اما از سال ها قبل و در قرن شانزدهم، بنیان کلیسای سنتی کاتولیک توسط اندیشه های اصلاح طلبانه به لرزه افتاده بود. نویسنده در نوشتار حاضر می کوشد شرح حال مختصری از مایکل سروتوس طبیب اسپانیایی که توسط مقامات دینی و به جرم الحاد مورد غضب کلیسا قرار گرفت را ارائه دهد.

توفیق افندی صدقی مفسر قرن نوزدهم و پزشک مصری است که از جمله کسانی به شمار می رود که نگارش نوع جدیدی از مقایسه میان علوم نوین با آیات قرآنی را آغاز کردند و تفاسیر جدید علمی را ارائه دادند. نویسنده در نوشتار حاضر، نوع جدیدی از تفسیر افندی پیرامون تفسیر یکی از آیات سوره سبأ (آیه 14) که مربوط به داستان وفات حضرت سلیمان (ع) می باشد را به تصویر کشیده است.

 یکی از بخش های ترویجی و بسیار ارزشمند مجله المنار در قرن نوزدهم، معرفی مجلات و نشریات بویژه در کشورهای مسلمان تحت عنوان «المجلات و الجرائد» بود. نویسنده در نوشتار حاضر، فهرست شماری از مجلات را که در مجله المنار جلد 12 شماره 11 سال 1326 ه.ق. برابر با 1909 میلادی معرفی شده است، به همراه توضیح مختصری از آن ها، ارائه می نماید.

در دو قرن نوزده و بیست، از میان اروپاییان، فرانسویان از طریق مجلات علمی همچون «جهان مسلمان» و «آسیا» برای اشاعه تفکر مسلمانان در جهان تلاشی درخور نموده اند. به طوری که فرانسویان برای انتقال اخبار جهان اسلام و عرب، بیشتر به سراغ آرای انسانی و عقیدتی مسلمانان می رفتند تا چشم انداز علمی جهان اسلام را برای اروپاییان به تصویر کشند. نویسنده در نوشتار حاضر با طرح مسئله تعامل بین متفکران مسلمان و اروپایی از طریق انتشار این مجلات علمی، به اختصار از تلاش های علمی مسلمانان در قرون نوزده و بیست و فعالیت های غربیان در تحلیل آثار مسلمانان، یاد می کند. وی سپس به مجله جهان اسلام و محتوای آن که در هر شماره به معرفی کتاب ها و آثار متفکران جهان اسلام در دو حوزه الهیات و حقوق و جامعه شناسی می پرداخت، اشاره می نماید و نام برخی از این کتب را ذکر می کند. در نهایت، لیست مجلات علمی اروپا در سال های 1800 1900 و نمونه ای از تصویر صفحه اول مجله جهان مسلمان را ارائه می نماید.