سید مهدی لطفی

سید مهدی لطفی

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان.

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۳۱ مورد از کل ۳۱ مورد.
۲۱.

نقد و بررسی انگیزه ها و مبانی طبقه بندی قرآنی ژول لابوم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال هفتم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲۶ 29 - 54

کلید واژه ها: قرآن طبقه بندی مستشرقان ژول لابوم تفصیل الآیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۳ تعداد دانلود : ۵۸
طبقه بندی موضوعات قرآنی، از جمله دغدغه های مستشرقان بوده است که ژول لابوم به عنوان فردی اثرگذار در این حوزه، طبقه بندی خود را در هیجده باب اعمال کرده است. طبقه بندی وی متأثر از انگیزه های علمی و عملی هم چون دستیابی به بانکی جامع از موضوعات قرآنی و پاسخ گویی به نیاز مخاطبان است. همچنین وی در طبقه بندی خود مبانی و اصول خاص خود را در نظر داشته است. از جمله مبانی و اصول مورد استفاده وی می توان به وحیانی بودن قرآن، توجه به مطلق منابع اسلامی و عدم طبقه بندی آن ها، نادیده گرفتن مبنای روایات و عدم رجوع به اسناد تاریخی مسلم، رویکرد تاریخی به جهان آفرینش و توجه به جلوه همبستگی مذهبی در قالب عبادات اسلامی اشاره کرد. مقاله حاضر با در نظر گرفتن انگیزه های ژول لابوم به دنبال دستیابی به مبانی و اصول طبقه بندی وی در جهت تبیین و فهم بهتر این اثر است.
۲۲.

مقایسۀ تطبیقی مشی زاهدانه در تصوف بصره و شام در دو قرن نخست هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات عرفانی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۵ ۱۲۴-۹۷

کلید واژه ها: زهد تصوف مشی زاهدانه بصره شام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۵ تعداد دانلود : ۱۴۵
بصره و شام به عنوان دو پایگاه اموی در دو قرن نخست هجری نقش بسزایی در رشد و ترویج اندیشه های زاهدانه و آموزه های صوفیانه در جهان اسلام داشته اند. بنابراین بررسی ابعاد مشی زاهدانه در این دو شهر در بُعد فردی و اجتماعی و تبیین اشتراکات و اختلافات این دو شهر در این زمینه، مسئله این پژوهش قرار گرفت. با استمداد از روش مقایسه تطبیقی به دست آمد که با وجود اهتمام زیاد زاهدان این دو شهر به عبادت و ترک دنیا، بصریان رویکرد متعادل تری نسبت به شامیان داشته و زهد آن ها بیشتر در مسیر ارزش های اخلاقی بوده است، درحالی که در سرزمین شام زاهدان در اطاله نماز و کثرت روزه و تلاوت پیوسته قرآن می کوشیدند. در طبقه تابعان زاهدان بصری بیشتر از ترک دنیا و بی توجهی به آن، توجه به کسب حلال و استفاده شایسته از نعمت های دنیوی وجود داشته است و فقط در میان برخی شاگردان حسن بصری گونه هایی از زهد افراطی دیده می شود درحالی که اکثر زاهدان شامی به بهره حداقل از نعمت دنیا و سرانه حکومتی اکتفا می کردند. در بُعد اجتماعی نوعی از انفعال، تساهل و انزواطلبی در برخورد با مسائل سیاسی، اجتماعی و برخورد با حاکمان در بصره دیده می شود، درحالی که زاهدان شامی علاوه بر نشر دانش و حدیث و تعالیم دین، تصدی امور، قضاوت و فرماندهی سپاه را نیز بر عهده گرفته و گفتمان اصلاحی، اعتراضی و پویا در نقد انحرافات بنی امیه را به منظور اصلاح و عمل کردن آن ها به سیره پیامبر(ص) و صحابه دنبال کرده اند.
۲۳.

اعتبارسنجی گزارش کشتی گرفتن پیامبر (ص) با رکانه بن عبد یزید و معجزه حرکت درخت در منابع اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال ۱۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۵۷) 51 - 68

کلید واژه ها: پیامبر (ص) معجزات پیامبر (ص) کشتی پیامبر (ص) حرکت درخت رکانه بن عبدیزید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۰ تعداد دانلود : ۸۰
بر پایه گزارش ابن اسحاق (150-151ق)، پیامبر(ص) به هدف دعوت فردی به نام رکانه بن عبد یزید به اسلام، با او کشتی گرفته و امر کرده اند تا درختی به سوی آنان بیاید و به جای خویش برگردد. دو واقعه متوالی کشتی گرفتن و حرکت درخت در گزارش ابن اسحاق (150-151ق)، در منابع تاریخی و حدیثی در قالب دو روایت مستقل کشتی گرفتن و معجزه حرکت درخت نقل شده است. افزون بر اختلاف منابع در نحوه نقل دو واقعه، صحت و اعتبار این گزارش ها نیز نیازمند تأمل و بررسی است. مقاله حاضر ضمن اعتبارسنجی سندی و بررسی تبار گزارش ها، بر رصد تغییرات متنی و تحلیل آنها و مقایسه متون با یکدیگر تمرکز کرده است تا علاوه بر شناسایی مصدر اصلی گزارش ها، اصالت و اعتبار آنها را نیز روشن کند. نتایج این پژوهش نشان می دهد گزارش های موجود از واقعه کشتی گرفتن و حرکت درخت، دچار اضطراب متنی اند و ازنظر زمان، اهداف و اشخاص مؤثر در گزارش، در تعارض با یکدیگر قرار دارند. نتایج تاریخ گذاری گزارش ها نیز حاکی از آن است که گزارش ابن اسحاق (150-151ق) به عنوان قدیمی ترین نسخه در دسترس از این واقعه، که دو موضوع کشتی گرفتن و معجزه حرکت درخت را در خود جای داده است، مصدر دیگر گزارش های بعدی بوده است. نظر به اینکه که گزارش ابن اسحاق (150-151ق) ازنظر انتساب، مخدوش و ازنظر ساختار متنی نیز فاقد ملاک های معتبر است، گزارش های مبتنی بر آن نیز فاقد اعتبار محسوب می شوند.
۲۴.

تقابل صمت و نطق در نهج البلاغه بر اساس نظریه ی پساساختارگرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال پنجاه و سوم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۰۷ 223 - 245

کلید واژه ها: تقابل صمت نطق نهج البلاغه پساساختارگرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱ تعداد دانلود : ۹۹
نهج البلاغه به عنوان یک اثر برجسته ادیبانه ی معرفتی این قابلیت را دارد که ساختار آن از منظر رویکردهای جدید نقد ادبی چون پساساختارگرایی با محوریت تقابل های دوگانه مورد واکاوی قرار گیرد تا از سویی گامی باشد برای استفاده از روش های نوین تحلیل متن در حوزه مطالعات اسلامی و تحقیقات بین رشته ای در این باب و از سوی دیگر ما را به ساحت معرفتی جدیدی از متن رهنمون سازد. این نوشتار می کوشد تا تقابل دوگانه صمت و نطق را بر اساس نظریه پساساختارگرایی بررسی کند. به همین منظور با استخراج کلید واژه های این حوزه معنایی به صورت متقابل و بررسی دو واژه ی محوری صمت و نطق در سیاق های مختلف دریافته که بر خلاف فرضیه ی رایج مبنی بر مثبت تلقی کردن نطق، امام (ع) رویکردی ساختارشکنانه به این تقابل داشته و صمت را به معنای گزیده گویی پدیده ای مثبت و ارزشی تلقی نموده و آن را وقار آفرین، تأثیر گذار، نشانه ی خردمندی و یکی از راه های تکمیل اندیشه دانسته است.
۲۵.

دور القرآن فی توحید المجتمع فی نظره العلامه الطباطبائی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات الادب المعاصر سال ششم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۲۳ 45 - 57

کلید واژه ها: الاجتماع الوحده الاجتماعیه الأمه الاسلامیه تفسیر المیزان التفرقه الاختلاف الأخوه المجتمع الاسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲ تعداد دانلود : ۶۵
من وجهه نظر العلامه الطباطبائی یعتبر بناء ونشر الوحده الاجتماعیه أحد الأدوار الاجتماعیه للقرآن الکریم. فیعتبر العلامه الطباطبائی الوحده سبباً للعزه واقتدار الأمه الإسلامیه، وقد ذکر الوحده کنعمه خاصه من الله سبحانه وتعالی. وقد عدَّ مهمه القرآن فی هذا المجال التخطیط للعمل لبسطها. فلا تنحصر تلک المهمه علی الشعارات والتوصیات فقط. ویعتقد بأن القرآن إضافه إلی التخطیط والترسیخ لأسباب الوحده، یشیر إلی أسباب التفرقه کآفه اجتماعیه لهذا المهمه ویحارب أسباب الخلاف ویقدّم حلولاً ملموسه وذات مصداقیه لدفع هذه الآفات. تبیِّن هذه الدراسه معتمدهً علی آراء العلامه الطباطبائی فی تفسیر «المیزان»، مدی الأهمیه ومکانه الوحده الاجتماعیه فی حیاه الإنسان وقد ناقشت مهام القرآن فی هذا المجال وأسباب التفرقه والحلول للتخلص منها.
۲۶.

بررسی بافت های تأثیر گذار در ارتباط میان فردی از دیدگاه قرآن

نویسنده:
منبع: پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۱ شماره ۱ (پیاپی ۶)

کلید واژه ها: قرآن بافت موقعیتی بافت شخصی بافت های تاثیرگذار در قرآن ارتباط میان فردی در قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹ تعداد دانلود : ۴۶
ارتباطات انسانی در قرآن بر مبنای دو بافت تاثیرگذار شخصی و موقعیتی شکل می گیرند. میزان تأثیر این دو بافت نیز بسته به عناصر و اجزای ارتباط است. از این رو در برخی از ارتباطها، بافت شخصی و در برخی دیگر بافت موقعیتی اهمیت بیشتری می یابند. بهره گیری از بافتهای موقعیتی و شخصی نیز به هدف شکل گیری ارتباطی موفق است که در آن انتقال پیام از سوی فرستنده به شکلی صحیح و کامل انجام می پذیرد و بیشترین اثر را در مخاطب برجای می گذارد. این مقاله با بهره گیری از آراء روا نشناسان اجتماعی در زمینه ارتباط به تبیین خصوصیات انسانی و عوامل موقعیتی-وضعیتی مؤثر در ارتباطات میان فردی قرآنی، می پردازد.
۲۷.

نقد و بررسی طبقه بندی های موضوعی قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال هفتم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۲۷ 93 - 112

کلید واژه ها: قرآن طبقه بندی تفاسیر موضوعی معجم موضوعی فهرست موضوعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷ تعداد دانلود : ۴۳
طبقه بندی موضوعی قرآن پیشنه ای طولانی دارد اما در عصر حاضر تحول زیادی در این حوزه رخ داده و طبقه بندی های مختلفی شکل گرفته است. این طبقه بندی ها در دو شکل طبقه بندی مستقل و طبقه بندی تفاسیر موضوعی از موضوعات قرآن قابل دسته بندی است. بخش قابل توجهی از طبقه بندی های مستقل، استقصای کاملی از موضوعات قرآنی ندارند و روال منطقی در بررسی موضوعات آن ها وجود ندارد. هم چنین نوعی سلیقه نیز در تنظیم این دسته از معاجم وجود دارد. در طبقه بندی های صورت گرفته در تفاسیر موضوعی نیز آسیب های همچون فقدان ملاک مشخص در طبقه بندی ها، طبقه بندی بر اساس ذهنیت غالب مفسرین یا محققین، تداخل و هم پوشانی در طبقه بندی و کلی بودن و عدم شمول بر تمام موضوعات وجود دارد. این مقاله ضمن بررسی توصیفی- انتقادی انواع طبقه بندی های موضوعی صورت گرفته، به بیان آسیب شناسی آن ها می پردازد و در نهایت روشی پیشنهادی در بررسی موضوعات جهت رفع آسیب های مذکور ارائه می دهد.  
۲۸.

نژادپرستی یهودیان از دیدگاه قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال سوم زمستان ۱۳۹۱ شماره ۱۲ 99 - 121

کلید واژه ها: قرآن تورات نژادپرستی یهودیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴ تعداد دانلود : ۹۸
یهودیان یکی از مهمترین جوامع نژادپرست هستند، که در طول تاریخ با تمسک به مبانی و اصول نادرست به روند نژادپرستی خود جلوهای قانونی دادهاند، و گاه با ادعای برتری نژاد و مذهب خود قوانین خداوند را نادیده گرفتهاند . قرآن از جمله علل و عوامل نژادپرستی یهودیان را برتری طلبی ، انحصارطلبی بیجا، حسادت، پیروی کورکورانه، گریز از واقعیات، داشتن عقاید اغراق آمیز و انعطاف ناپذیری ایشان در مقابل حق و حقیقت دانسته، و در بسیاری موارد نیرنگ و تعصب آنان را به مسلمانان یادآور شده است . در این مقاله ضمن بررسی مبانی نژادپرستی یهودیان در تورات به نقد قرآنی این موضوع پرداخته شده است.
۲۹.

الطبیعه وما فیها من التعالیم القرآنیه من موقف الراوندی والقرطبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات الادب المعاصر سال پنجم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۱۹ 69 - 89

کلید واژه ها: التفسیر الموضوعی والتفسیر القانونی القرآن الکریم القرآن الکریم والطبیعه حقوق الطبیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷ تعداد دانلود : ۳۹
الطبیعه تتکون من عناصر الأرض والماء والهواء، والکائنات من النباتات والحیوانات وعلاقاتها البیولوجیه المتوازنه. هذه الثروه الغنیه، هی الهدیه الإلهیه التی مُنحت علی الکائنات الحیه، لصالح جمیع المخلوقات، حتی یبذل البشر جهده فی إعمار الأرض ویعمل فی استبقاء سیاق بیئه مناسبه لجمیع المخلوقات. لذلک ینبغی تذکیر حق الإنسان فی استخدامها من القضایا المهمه فی مجال حقوق الإنسان. فی هذا المقال نتطرق إلی تعریف العناصر الأساسیه للطبیعه والبیئه المعیشیه للإنسان فی الموقف القرآنی؛ کما نبین الآیات المرتبطه بهذین المجالین بالأسلوب التفسیری الفقهی للإمامیه وأهل السنه الذی یستمد من کتابین «فقه القرآن» للراوندی و«الجامع» للقرطبی . فنرتکز علی الإنسان و تعاملاته مع الطبیعه و نقوم بإثبات فرضیه مسؤولیه المتعدی إلی حقوق الطبیعه الأخلاقیه والمدنیه والجنائیه.
۳۰.

رهیافتی به انتساب کتاب تحف العقول و مؤلف آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال ۲۰ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۵۸) 141 - 168

کلید واژه ها: ابن شعبه حرانی تحف العقول هویت مؤلف خاستگاه روایات نصیریه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷ تعداد دانلود : ۶۰
تحف العقول عن آل الرسول (ص) اثر حسن بن شعبه حرانی یکی از منابع روایی اخلاقی شیعه است که درباره مؤلف و زمان نگارش و خاستگاه روایات آن اقوال گوناگونی وجود دارد. برخی از علمای متأخر و پژوهشگران معاصر، مؤلف را از علمای ستودنی شیعه اهل حلب در قرن چهارم می دانند. عده ای از این دسته، وی را همان مؤلف حقائق اسرار الدین تلقی کرده اند. بعضی نیز او را فردی ناشناخته و نصیری مذهب از قرن ششم برشمرده اند. با وجود این، هویت مؤلف محل سؤال است و ابهام هایی وجود دارد. دستاوردهای این پژوهش نشان می دهد مؤلف شیعه و اهل حلب است که دست کم در قرن هشتم زیسته است. مبانی فقهی و کلامی مؤلف، باور پژوهشگران مبنی بر نصیری بودنش را نفی و شیعه بودنش را تأیید می کند. همچنین، بررسی سیر تاریخی حلب و تطبیق آن با گفتمان های حاکم بر کتاب از دلایلی است که انتساب مؤلف به حلب را تصدیق می کند. مؤلف امامی مذهب، لین الحدیث، زاهد و دنیاگریز است. او اهل البیت (ع) را خلیفه خدا و معصوم می داند و به بعث و عقیده شیعه در جبر و اختیار باورمند است. گفتنی است شناسایی هویت مؤلف تحف العقول در تاریخ امکان پذیر نیست.
۳۱.

بررسی تطبیقی تأویل در تفسیر صافی و تفسیر القرآن الکریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال چهارم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۱۵ 79 - 97

کلید واژه ها: تأویل تفسیر صافی تفسیر القرآن الکریم فیض کاشانی ابن عربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶ تعداد دانلود : ۵۱
واژه تأویل در تفاسیر عرفانی و اثری نقش پررنگی دارد. در بین تفاسیر اثری، تفسیر فیض کاشانی به دلیل اشتمال آن بر تأویلات ائمه(ع) و به طور محدود تأویلات خود فیض از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در بین تفاسیر عرفانی نیز تفسیر منسوب به ابن عربی مشتمل بر تأویلاتی است که منطبق بر معنا و مفهوم تأویل در حوزه عرفانی است. مقایسه این دو اثر از جنبه مفهومی و و روشی می تواند در روشن شدن مفهوم تأویل در این دو حوزه مؤثر باشد. در دو تفسیر مذکور گاه به دلیل وجود رویکردهای مشترک به مفهوم آیه، تأویلات مذکور در آن ها اشتراک یافته است اما در غالب موارد اختلاف اساسی در گونه تأویلات وجود دارد. این مقاله با بررسی رویکرد ابن عربی و فیض به تأویل به مقایسه تأویلات این دو در تفاسیر خویش می پردازد و به بیان نقاط اشتراک و افتراق آن ها می پردازد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان