سخن نخست (مقاله ترویجی حوزه)
درجه علمی: علمی-ترویجی (حوزوی)
آرشیو
چکیده
متن
با نام و سپاس «او» آغاز می‌کنیم که به همه چیز آگاه است و ملاک برتری آدم ? را بر فرشتگان آگاهی از اسما قرار داد، و بدین روی، فرشتگان را به سجده بر آدم فرمان داد.
صلوات و سلام بر پیام‌آوران الهی، به ویژه بر خاتم آنان، که حجت‌های ظاهری خدایند و با امداد به عقول بشری ـ که حجت‌های باطنی اویند ـ انسان‌ها را به شناخت حقایق، و در رأس آنها به شناخت خدای سبحان رهنمون شدند، و نیز بر اوصیای پاک خاتم رسولان که همگان را به تفقه و تعمق در معارف دین حنیف اسلام ـ که آخرین دین آسمانی است ـ سفارش کردند.
اینک پس از انتشار سه پیش‌شماره از فصل‌نامة معارف عقلی، شمارة نخست آن به فرهیختگان و جویندگان معارف عقلی پیشکش می‌شود. از حسن تقدیر، چنان مقدر شد که انتشار شمارة نخست این نشریة تخصصی، در سال بزرگداشت رسول اعظم ?ـ که ارباب معرفت او را عقل اول می‌دانند ـ واقع شود.
موضوع این شمارة نشریه، منطق است و منطق را ابزار اندیشیدن صحیح دانسته¬اند. از این روی، در گام نخستِ انتشار این نشریه، به بحث از ابزار صحیح اندیشه می‌پردازیم، به امید آن که شماره‌های بعد نیز در راستای ارائة اندیشه‌های صحیح و محکم، و استوار براستدلال‌های عقلی متین، نگاشته شوند.
شایسته است ثمرة تلاش اندیشه¬ورزانی که انتشار این شماره را ممکن کردند و ما را رهین لطف خویش ساختند، به گونه‌ای بسیار مختصر معرفی شود.
در بخش نخست نشریه، که مقالات علوم عقلی عرضه می‌شود، هفت مقاله درج شده است:
1. مقالة «ابزاری بودن منطق» در صدد بررسی جایگاه منطق در جغرافیای معرفت بشری است. به عبارتی، منطق را در مقایسه با دیگر دانش¬های بشری مد نظر قرار داده و آن را ابزار به شمار آورده است. در این مقال، طبعاً به معنای ابزاری بودن منطق نیز پرداخته شده است؛
نگارندة مقالة «ساختار منطق»، ضمن معرفی ابواب و اجزای علم منطق و ترتیب بین آنها در دیدگاه‌های منطق‌دانان مختلف از ارسطو تا متأخران، به دلیل طرح هر باب در1. منطق و وجه ترتیب بین آنها در دیدگاه‌های مختلف پرداخته است. این مقاله، بیان می‌کند که در دوره‌های مختلف چه ابوابی به منطق افزوده یا از آن کاسته شده است، و تاریخ تحولات منطق از این حیث شناخته می‌شود؛
2. یکی از مسائل مطرح در منطق، بحث از اجزای قضیه است. در مقالة «اجزای قضیه در منطق سنتی و منطق فرگه» نگارنده پس از گزارش دیدگاه منطق سنتی و منطق فرگه در این مسئله، که بحثی تطبیقی بین دو دیدگاه است، دیدگاه فرگه را به نقد می‌کشد؛
3. مقالة «درآمدی بر منطق» ترجمه‌ای است از مدخل «منطق» در دائرهْْ‌المعارف اسلام، اثر آر.آرنالدز. ذیل این مدخل، نگارنده با نگاهی تاریخی به بررسی جایگاه علم منطق در میان علوم اسلامی و ارتباط آن با این علوم پرداخته است. ایشان با بررسی واکنش‌های نخستین اندیشمندان مسلمان در برابر ترجمة متون منطقی، دیدگاه‌های منطق‌دانان جهان اسلام را با دیدگاه‌های ارسطویی مقایسه می‌کند؛
4. بر اساس مقالة قبل، مقالة دیگری با عنوان «بررسی مدخل منطق در دائرهْْ‌المعارف اسلام» نگاشته شده است. نگارنده قصد دارد نقدهایی بر مدخل منطق در آن دائرهْْ‌المعارف وارد کند؛ از جمله این که نام‌گذاری منطق به این اسم برگرفته از آیات قرآنی نیست و مخالفت برخی اندیشمندان مسلمان با منطق، به عرب¬گرایی یا باورهای دینی آنان ربطی ندارد. در پایان نیز نگارنده قصد دارد با بیان سیر اجمالی منطق از عصر ترجمه به بعد، کاستی¬های مقالة آرنالدز را تکمیل کند.
6 و7. مقاله‌های «تصور» و «منطق»، مقاله‌هایی فرهنگ‌نامه¬ای هستند که با ارائة آنها، هم فرهنگ‌نامة منطق ـ که یکی از کارهای در دست اقدام «مرکز پژوهشی دائرهْْ¬المعارف علوم عقلی اسلامی» است ـ به اجمال معرفی می‌شود، و هم نمونه¬ای از مقالات فرهنگ‌نامة منطق در معرض دید اندیشمندان و علاقه‌مندان مباحث عقلی قرار می¬گیرد، تا چنانچه نظری اصلاحی یا تکمیلی در زمینة شکل و صورت این قسم مقالات دارند، به دست¬اندرکاران مجله و فرهنگ‌نامه اطلاع دهند، و این فرهنگ‌نامه و فرهنگ‌نامه¬های مشابه، در قالبی کم¬عیب¬تر به جویندگان معارف عقلی عرضه شود.
در بخش دوم نشریه که به مباحث دائرهْْ‌المعارف‌نویسی و تخصص‌های مرتبط با آن می‌پردازد، دو مقاله عرضه شده است:
1. گسترش علوم و کثرت اطلاعات علمی، بشر امروز را واداشته تا امکاناتی فراهم سازد که اطلاعات هرچه سریع‌تر و دقیق‌تر در دسترس جویندگان معرفت قرار گیرد. یکی از این امکانات اصطلاح‌نامه‌نویسی است. مقالة «معرفی اصطلاح‌نامة منطق و تأملی در آن» به معرفی اصطلاح‌نامة منطق پرداخته و با تأمل در کاستی‌های آن، پیشنهادهایی ارائه کرده است؛
2. در مقالة «شیوه‌ای نو در مدخل‌شناسی» نگارنده با اشاره به ضرورت شناسایی مدخل‌ها برای نگارش هر دائرهْْ‌المعارف و نیز با توجه به تنوع شیوه‌های انتخاب مدخل‌ها، شیوة جدید مدخل‌گزینی را در دائرهْْ‌المعارف علوم عقلی معرفی کرده و مزایای این شیوه را بر شمرده است.
در پایان، با تشکر ازهمة دست اندرکاران نشریه، به ویژه عزیزانی که با نگارش مقالات یاد شده ما را در انتشار این اثر مدد رساندند، از همة فرهیختگان و خردورزان جویای معارف عقلی انتظار داریم با ارائة مقالات وزین خود ما را در ادای این وظیفة خطیر یاری رسانند و با تذکر نواقص و کاستی‌ها و طرح پیشنهادهای سازنده، بر غنای شماره‌های بعد بیفزایند. پیشاپیش از الطاف همة عزیزان سپاسگزاریم.
اینک پس از انتشار سه پیش‌شماره از فصل‌نامة معارف عقلی، شمارة نخست آن به فرهیختگان و جویندگان معارف عقلی پیشکش می‌شود. از حسن تقدیر، چنان مقدر شد که انتشار شمارة نخست این نشریة تخصصی، در سال بزرگداشت رسول اعظم ?ـ که ارباب معرفت او را عقل اول می‌دانند ـ واقع شود.
موضوع این شمارة نشریه، منطق است و منطق را ابزار اندیشیدن صحیح دانسته¬اند. از این روی، در گام نخستِ انتشار این نشریه، به بحث از ابزار صحیح اندیشه می‌پردازیم، به امید آن که شماره‌های بعد نیز در راستای ارائة اندیشه‌های صحیح و محکم، و استوار براستدلال‌های عقلی متین، نگاشته شوند.
شایسته است ثمرة تلاش اندیشه¬ورزانی که انتشار این شماره را ممکن کردند و ما را رهین لطف خویش ساختند، به گونه‌ای بسیار مختصر معرفی شود.
در بخش نخست نشریه، که مقالات علوم عقلی عرضه می‌شود، هفت مقاله درج شده است:
1. مقالة «ابزاری بودن منطق» در صدد بررسی جایگاه منطق در جغرافیای معرفت بشری است. به عبارتی، منطق را در مقایسه با دیگر دانش¬های بشری مد نظر قرار داده و آن را ابزار به شمار آورده است. در این مقال، طبعاً به معنای ابزاری بودن منطق نیز پرداخته شده است؛
نگارندة مقالة «ساختار منطق»، ضمن معرفی ابواب و اجزای علم منطق و ترتیب بین آنها در دیدگاه‌های منطق‌دانان مختلف از ارسطو تا متأخران، به دلیل طرح هر باب در1. منطق و وجه ترتیب بین آنها در دیدگاه‌های مختلف پرداخته است. این مقاله، بیان می‌کند که در دوره‌های مختلف چه ابوابی به منطق افزوده یا از آن کاسته شده است، و تاریخ تحولات منطق از این حیث شناخته می‌شود؛
2. یکی از مسائل مطرح در منطق، بحث از اجزای قضیه است. در مقالة «اجزای قضیه در منطق سنتی و منطق فرگه» نگارنده پس از گزارش دیدگاه منطق سنتی و منطق فرگه در این مسئله، که بحثی تطبیقی بین دو دیدگاه است، دیدگاه فرگه را به نقد می‌کشد؛
3. مقالة «درآمدی بر منطق» ترجمه‌ای است از مدخل «منطق» در دائرهْْ‌المعارف اسلام، اثر آر.آرنالدز. ذیل این مدخل، نگارنده با نگاهی تاریخی به بررسی جایگاه علم منطق در میان علوم اسلامی و ارتباط آن با این علوم پرداخته است. ایشان با بررسی واکنش‌های نخستین اندیشمندان مسلمان در برابر ترجمة متون منطقی، دیدگاه‌های منطق‌دانان جهان اسلام را با دیدگاه‌های ارسطویی مقایسه می‌کند؛
4. بر اساس مقالة قبل، مقالة دیگری با عنوان «بررسی مدخل منطق در دائرهْْ‌المعارف اسلام» نگاشته شده است. نگارنده قصد دارد نقدهایی بر مدخل منطق در آن دائرهْْ‌المعارف وارد کند؛ از جمله این که نام‌گذاری منطق به این اسم برگرفته از آیات قرآنی نیست و مخالفت برخی اندیشمندان مسلمان با منطق، به عرب¬گرایی یا باورهای دینی آنان ربطی ندارد. در پایان نیز نگارنده قصد دارد با بیان سیر اجمالی منطق از عصر ترجمه به بعد، کاستی¬های مقالة آرنالدز را تکمیل کند.
6 و7. مقاله‌های «تصور» و «منطق»، مقاله‌هایی فرهنگ‌نامه¬ای هستند که با ارائة آنها، هم فرهنگ‌نامة منطق ـ که یکی از کارهای در دست اقدام «مرکز پژوهشی دائرهْْ¬المعارف علوم عقلی اسلامی» است ـ به اجمال معرفی می‌شود، و هم نمونه¬ای از مقالات فرهنگ‌نامة منطق در معرض دید اندیشمندان و علاقه‌مندان مباحث عقلی قرار می¬گیرد، تا چنانچه نظری اصلاحی یا تکمیلی در زمینة شکل و صورت این قسم مقالات دارند، به دست¬اندرکاران مجله و فرهنگ‌نامه اطلاع دهند، و این فرهنگ‌نامه و فرهنگ‌نامه¬های مشابه، در قالبی کم¬عیب¬تر به جویندگان معارف عقلی عرضه شود.
در بخش دوم نشریه که به مباحث دائرهْْ‌المعارف‌نویسی و تخصص‌های مرتبط با آن می‌پردازد، دو مقاله عرضه شده است:
1. گسترش علوم و کثرت اطلاعات علمی، بشر امروز را واداشته تا امکاناتی فراهم سازد که اطلاعات هرچه سریع‌تر و دقیق‌تر در دسترس جویندگان معرفت قرار گیرد. یکی از این امکانات اصطلاح‌نامه‌نویسی است. مقالة «معرفی اصطلاح‌نامة منطق و تأملی در آن» به معرفی اصطلاح‌نامة منطق پرداخته و با تأمل در کاستی‌های آن، پیشنهادهایی ارائه کرده است؛
2. در مقالة «شیوه‌ای نو در مدخل‌شناسی» نگارنده با اشاره به ضرورت شناسایی مدخل‌ها برای نگارش هر دائرهْْ‌المعارف و نیز با توجه به تنوع شیوه‌های انتخاب مدخل‌ها، شیوة جدید مدخل‌گزینی را در دائرهْْ‌المعارف علوم عقلی معرفی کرده و مزایای این شیوه را بر شمرده است.
در پایان، با تشکر ازهمة دست اندرکاران نشریه، به ویژه عزیزانی که با نگارش مقالات یاد شده ما را در انتشار این اثر مدد رساندند، از همة فرهیختگان و خردورزان جویای معارف عقلی انتظار داریم با ارائة مقالات وزین خود ما را در ادای این وظیفة خطیر یاری رسانند و با تذکر نواقص و کاستی‌ها و طرح پیشنهادهای سازنده، بر غنای شماره‌های بعد بیفزایند. پیشاپیش از الطاف همة عزیزان سپاسگزاریم.
تبلیغات
