امام امت و وحدت اسلامی

(إنَّ هَذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَأنَا ربُّکُمْ فاعْبُدُون).([1])
برای کسانی که با اعلامیه­ها و سخنرانی­های امام امت آشنا هستند؛ روشن است که یکی از مهم­ترین رهنمودها و توصیه­های­ معظم­له به ملت­های مسلمان و اقشار مختلف ملت مسلمان ایران و آحاد آن، مسأله وحدت و تأکید بر عوامل آن و تحذیر و هشدار نسبت به اموری است که موجب تضعیف وحدت امت اسلامی و ملت ایران می­باشد.
این نوشتار در صدد است تا به مناسبت سالگرد عروج ملکوتی حضرت امام امت؛‌ بنیان­گذار جمهوری اسلامی1 و با توجه به حساسیت زمان، به بحث و بررسی ابعاد این مسأله در سخنان و نوشته­های به یادگار مانده از آن رهبر الهی بپردازد:
توحید و وحدت کلمه
اصلی­ترین شالوده­ی وحدت امت اسلامی؛ همانا توحید ربوبی است، و اگر مسلمان­ها در این نکته تأمل کنند که خداوندی که غیر از او خدایی نیست؛ مبدء هستی و منتهای هستی است و همه از اویند و برای اویند و به سوی او برخواهند گشت،([2]) و تنها او به حساب آن­ها رسیدگی خواهد کرد و تنها باید در مقابل او پاسخ­گو باشند و او تنها اسلام([3]) را به عنوان دین مورد قبول([4]) خود، از آن­ها پذیراست. و خداوند آنان­را به وحدت کلمه و اعتصام به حبل­الله فرمان داده است؛([5]) به خوبی در خواهند یافت که چاره­ای جز وحدت و هم­دلی با یکدیگر ندارند. با وحدت و هم­دلی است که می­توانند مصداق: (...رُحَمَاء بَیْنَهُمْ...)([6]) باشند، و با هماهنگی و هم­سویی است که می­توانند در مقابل جبهه­ی کفر: (...أشِدَّاء عَلَی الْکُفَّارِ...) باشند([7]) و در صورت یکپارچگی امت­های اسلامی است که نصرت الهی یار و یاور آن­ها خواهد بود و در پناه امداد الهی می­توان به عزت اسلامی دست یافت که: یدالله مع الجماعة.
سرتاسر تعالیم اسلام نه با یک زبان، بلکه با صد زبان، همه­ی امت اسلام را به وحدت فرا می­خواند. انحصار دین مقبول الهی در اسلام، انحصار عبادت در مقابل خدای یگانه، و توکل و تسلیم و رضا در مقابل خدای واحد، کتاب آسمانی قرآن که تصدیق کننده­ی کتاب­های آسمانی قبل و مهیمن و مسلط بر آن­هاست([8])، ترغیب به برپایی نمازها به صورت جماعت، اهتمام بر نماز جمعه، نماز گزاردن به سوی قبله­ی واحد، اعتقاد به پیامبری واحد، کتاب آسمانی واحد و تشریع روزه­ی همگانی در ماه واحد و انجام فریضه­ی حج توسط همه­ی مسلمانان؛ صرف نظر از رنگ پوست و زبان و ملیّت، آن­هم در زمان واحد و مکان واحد و با لباس واحد؛ همه و همه همگان را به وحدت و یک­دلی و یکپارچگی دعوت می­کند.
وحدت گرچه مطلوب هر انسان عاقلی است، امّا نتایج زیبا و شیرین آن خواستنی­تر و دنبال کردنی­تر است.
عوامل وحدت
از آن­جا که تعرف الأشیاء بأضداده؛ اگر بخواهیم به خوبی عوامل وحدت را بشناسیم، باید علاوه بر شناخت عوامل وحدت آفرین، عوامل شکننده و تضعیف کننده­ی وحدت و اسباب تفرقه را نیز بکاویم.
از جمله موجبات وحدت در کلام حضرت امام1 را می­توان­ به صورت ذیل فهرست نمود:
1. اتکال به خداوند و توجه به اسلام عزیز (صحیفه نور، ج 5، ص 271 و 272).
2. داشتن مقصد واحد (صحیفه نور ج 15، ص 177).
3. تفاهم در اصول عقاید اسلامی (صحیفه نور ج 15، ص 177).
4. حفظ شعائر مذهبی و برپایی آن­ها (کشف الاسرار، ص 123 ).
5 . اجتماعات مسلمین، نماز جمعه و جماعت، مراسم حج (صحیفه نور، ج 9، ص 223).
6 . اعیاد اسلامی و ایام الله مانند: میلاد رسول اکرم(صلی الله علیه و آله ) (صحیفه نور، ج 15، ص 263).
7. ارادت به سیدالشهدا(علیه السلام) (صحیفه نور، ج 10، ص 216 و 217).
8 . تلاش برای رفع اختلافات (صحیفه نور، ج 11، ص 219).
9. چشم­پوشی از نواقص یکدیگر (صحیفه نور، ج 16، ص 174).
10. ارجاع موارد اختلاف به حکمیت (صحیفه نور، ج 14، ص 159).
11. توجه به برادری دینی (صحیفه نور، ج 15، ص 280 ـ 278).
12. واحد شمردن همه­ی ممالک اسلامی (صحیفه نور، ج 17، ص 137).
13. تساوی حقوق برای همه­ی مسلمان­ها (صحیفه نور، ج 5، ص 219).
14. در کنار یکدیگر بودن همه­ی مذاهب اسلامی (صحیفه نور، ج 9، ص 3 و4).
15. حضور در جماعت اهل سنت در حج (صحیفه نور، ج 9، ص 176 و 177).
16. متابعت از قضات اهل سنت در وقوفین (صحیفه نور، ج 9، ص 176).
17. وحدت مصالح شیعه و سنی (صحیفه نور، ج 14، ص 247).
18. واحد بودن دشمنان شیعه و سنی (صحیفه نور، ج 18، ص 22).
19. مقدم دانستن مصالح عمومی بر مصالح شخصی (صحیفه نور، ج 12، ص 182 و 183).
عوامل ضد وحدت
حضرت امام1 مسأله وحدت را یک تاکتیک یا ابزار مصلحتی جهت پیشبرد اهداف و مقاصد سیاسی انقلاب اسلامی نمی­دانستند، بلکه به اقتضای عزّت و اقتدار مسلمین و ماهیت اجتماعی و سیاسی بودن مکتب اسلام بر این اصل قرآنی اهتمام داشتند؛ از این­رو همواره بر استمرار و گسترش آن به عنوان امری ضروری و حیاتی تأکید نمودند و سال­ها قبل از پیروزی انقلاب اسلامی همچنان که بر ایجاد و حفظ مسأله­ی وحدت تلاش کردند؛ درصدد معرفی و روشن نمودن عوامل ایجاد تفرقه و اختلاف برآمدند. جوهره­ی اصلی تاریخی­ترین سند به جا مانده از معظم له که در تاریخ یازدهم جمادی الاول 1363 ه . ق ـ سال­ها قبل از رهبری سیاسی ـ نگاشته شده است؛ تصویر روشن این قضیه است.
براین اساس لازم است که عوامل ایجاد تفرقه و شکاف میان اجتماع الهی مسلمانان نیز مورد دقت و توجه قرار گیرد. حضرت امام خمینی (ره) از جمله مهم­ترین علت­های تفرقه را چنین بر می­شمارند: ([9])
1. توطئه­ی شیاطین، 2. هواهای نفسانی، 3. گروه گرایی، 4. جزیی نگری.
گذشته از حسن ذاتی وحدت، نتایج و اثرات این امر آنچنان سرنوشت مسلمانان را تغییر می­دهد که آحاد مسلمین پس از اصول اعتقادات، بیشترین وجهه­ی همت خود را در برقراری و حفظ وحدت امت اسلامی قرار دهند.
وحدت؛ عامل پیروزی
هیچ مسلمانی را نمی­یابید که حداقل آرزوی پیروزی اسلام بر کفر را نداشته باشد و انتظار تحقق روزگار مبارک و سرتاسر خیر: (... لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ...) ([10]) را نکشد و برای ایام الله، غلبه­ی جندالله و حزب الله لحظه شماری ننماید؛ چرا که: (وَإنَّ جُندَنَا لَهُمُ الْغَالِبُونَ)([11]) و ­(... فَإنَّ حِزْبَ اللهِ هُمُ الْغَالِبُونَ).([12])
فریاد تکان دهنده­ی (وَلاَ تَکُونُوا کَالَّذِینَ تَفَرَّقُوا وَاخْتَلَفُوا...)([13]) هر ضمیر روشن و قلب مؤمنی را به وحدت و یک­دلی و پاسخ منفی به وسوسه­های شیطانی که بذر سوءظنّ و بددلی و بد گمانی را در جوامع اسلامی می­پراکند، فرا می­خواند.
وحدت؛ عامل جلب رحمت و نصرت الهی و تنها درمان دردهای مسلمین و نجات آن­ها از یوغ استعمار و استکبار و مقدمه­ی ساختن جهان اسلام است. امید است که مسلمان­ها به ندای ناصحانه­ی رهبر فقید جهان اسلام بیش از پیش توجه کنند و در راه و روش تعامل با یکدیگر تجدید نظر نمایند.
--------------------------------------------------------------------------------
پی­نوشت:
[1]. الأنبیاء(21) : 92.
[2]. البقره (2) : 156.
[3]. آل عمران (3) : 19.
[4]. آل عمران (3) : 85 .
[5] . آل عمران (3) : 103.
[6] . الفتح (48) : 29.
[7]. همان.
[8] . المائده (5) : 48.
[9]. وحدت از دیدگاه امام خمینی (ره)، تبیان، دفتر پانزدهم، ص 400 ـ 337.
[10]. التّوبه (9) : 33.
[11]. الصّافات (37) : 173.
[12]. المائده (5) : 56 .
[13]. آل عمران (3) : 105