معرفی ایزدان نگارش در ایلام باستان از دریچه رهیافت تاریخی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
نگاهی به تمدن های باستانی همچون مصر، میان رودان، یونان و ... نشان می دهد که نگارش و نویسندگی عمدتاً مرتبط با قلمروی ایزد(ان) مشخصی بوده است. براساس مدارک موجود می دانیم که ایلام نیز از تمدن هایی ا ست که نگارش درآن پیشینه ای غنی و کهن داشته است؛ با وجود این، مبحث خدایان نگارش در تمدن ایلام تاکنون مغفول مانده و موردتوجه پژوهشگران این حوزه قرارنگرفته است؛ ازاین رو، در پژوهش حاضر با هدف شناسایی و معرفی ایزدان نگارش در ایلام باستان و نسبت آن با سنت میان رودانی و ایرانی، چنین طرح پرسش می شود که براساس شواهد موجود، چه ایزد(انی) مسئول حوزه نگارش و نویسندگی در اساطیر ایلام باستان بوده اند؟ چه رابطه ای میان نگرش اساطیری-مذهبی ایلام باستان با نگرش ایرانی و میان رودانی در حوزه ایزدان نگارش وجود داشته است؟ نتیجه مطالعات از دریچه "رهیافت تاریخی" (مطالعه تطبیقی اسناد مکتوب با شواهد مادی باستان شناختی) حاکی از آن است که احتمالاً نپیریش، تیرومیتهیر/تیروتیر، نبو و شاید نیسابه مسئول حوزه نگارش و نویسندگی در ایلام باستان بوده اند؛ درمیان ایزدان نگارش، نبو و نیسابه ریشه میان رودانی (به ترتیب اموری و سومری) داشتند و می توان تأثیراتی میان رودانی درباره تیرومیتهیر/تیروتیر نیز پیشنهاد داد. دراین میان، نبو و نپیریش مذکر و نیسابه مؤنث بود و از جنسیت تیرومیتهیر/تیروتیر نیز اطلاعی نداریم. همچنین ممکن است که این سنت ایلامی بر سنت ایرانی تأثیر نهاده باشد؛ به ویژه، درباره شباهت اسمی و لقبی (دبیری) ایزد تیر و تیرومیتهیر/تیروتیر. هرچند وجود تأثیراتی معکوس نیز محتمل است که با مدارک فعلی سخن گفتن درباره آن چندان میسر نیست. بدیهی ا ست درک عمیق ارتباط تیر و تیرومیتهیر/تیروتیر منوط به کشف داده هایی درباره نام سیارات و وظایف ایزدان در ایلام باستان، خاستگاه هندواروپائیان و هندوایرانیان و ارتباطات ایلامیان و ایرانیان استIntroducing the Deities of writing in Ancient Elam from the historical perspective
A look at ancient civilizations such as Egypt, Mesopotamia, Greece, etc. shows that writing was mainly related to the realm of a specific Deities. Based on the available documents, we know that Elam is also one of the civilizations in which writing had a rich and ancient history; Despite this, the topic of deities of writing in the civilization of Elam has been neglected and has not received the attention of researchers in this field; Therefore, in this research, with the aim of identifying and introducing the deities of writing in ancient Elam and its relationship with the Mesopotamian and Iranian tradition, the question is asked that based on the available evidence, which deities were responsible for the domain of writing and authorship in the mythology of ancient Elam? What is the relationship between the mythological-religious attitude of ancient Elam and the Iranian and Mesopotamian attitude in the field of deities of writing? The results of the studies from the “historical approach” (comparative study of written documents with archaeological material evidence) indicate that probably Napirisha, Tirumithir / Tirutur, Nebu and perhaps Nisaba were responsible for writing in ancient Elam; Among the deities of writing, Nebu and Nisaba had Mesopotamia roots (Amorite and Sumerian, respectively) and Mesopotamian influences can also be suggested about Tirumithir / Tirutur. Meanwhile, Nebu and Napirisha were male and Nisaba was female, and we do not know the gender of Tirutur / Tirumithir. It is also possible that this Elamite tradition influenced the Iranian tradition; in particular, about the similarity of the name and epithet (Dabiri) of Izad Tir and Tirumithir / Tirutur. However, the existence of reverse effects is also possible, which is not very possible to talk about with the current evidence. Obviously, a deep understanding of the connection between Tire and Tirumithir / Tirutur depends on the discovery of data about the names of the planets and the functions of the deities in ancient Elam, the origin of Indo-Europeans and Indo-Iranians, and the connections between Elamites and Iranians.
تبلیغات
