مطالعه تطبیقی مسجد جامع یزد و مسجد مظفریه (مسجد کبود) تبریز برای شناخت وجوه افتراق و اشتراک معماری تیموری و ترکمانی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
با وجود شکل گیری مسجد جامع یزد در دوره های مختلف تاریخی، بسیاری از صاحب نظران آن را از آثار مشهور دوره تیموری می دانند. هم زمان با دوره تیموری، در غرب و مرکز ایران، حکومت ترکمانان قره قویونلو حاکم بود و مسجد مظفریه تبریز مهم ترین اثر از این دوره است. منابع کمی در مورد وجوه تمایز معماری ترکمانی و معماری تیموری وجود دارد و بسیاری معماری ترکمانی را در زیرمجموعه معماری تیموری معرفی نموده اند. هدف این تحقیق مقایسه تطبیقی مسجد مظفریه تبریز و مسجد جامع یزد است تا وجوه افتراق و اشتراک معماری تیموری و ترکمانی از این طریق به دست آید. این پژوهش از نوع پژوهش های نظری است و منابع موردنیاز برای توصیف و تحلیل تاریخی از مکتوبات تاریخی، سفرنامه ها و مقالات مرتبط، و اطلاعات موردنیاز برای تحلیل های معماری از مقالات مرتبط و مطالعات میدانی دو مسجد به دست آمده است. نتایج پژوهش تشابه ساختار و پلان گنبدخانه مسجد مظفریه و مسجد جامع یزد را نشان داد؛ درعین حال سلسله مراتب ورودی-شبستان -گنبدخانه در مسجد مظفریه نسبت به سایر بناهای تیموری منحصربه فرد است. در تزئینات مسجد مظفریه غلبه تزئینات گنبدخانه با کاشی کاری معرق و ترکیب کاشی های معرق طرح اسلیمی محاط در اشکال هندسی با رنگ زمینه لاجوردی و آجر است که نشان دهنده اوج این هنر در معماری ترکمانی نسبت به تیموری است. در مسجد جامع یزد با وجود حضور کاشی معرق در ابعاد کمتر و طرح های هندسی تر، کاشی کاری معقلی به صورت خطوط بنایی و طرحهای هندسی با رنگ غالب فیروزه ای-نخودی در گنبدخانه اولویت دارد.A Comparative Study of Yazd Jame Mosque and Tabriz Mozaffariyeh Mosque (Kabud Mosque) to Identify the Distinctions and Commonalities in Timurid and Turkmen Architecture
Despite the construction of Jameh Mosque in Yazd during various historical periods, many scholars consider it as one of the renowned works from the Timurid era. Concurrent with the Timurid era, the Qara-Qoyunlu Turkmen ruled in the west and central Iran, and the Mozaffariyeh Mosque in Tabriz became the most significant work from this period. There are few sources highlighting the distinctive aspects of Turkmen and Timurid architecture, with many categorizing Turkmen architecture as a subset of Timurid architecture. The objective of this comparative study is to analyze and compare the Mozaffariyeh Mosque in Tabriz and the Jameh Mosque in Yazd to identify the differences and commonalities in Timurid and Turkmen architecture. This research is theoretical, relying on historical writings, travelogues, and relevant articles for historical descriptions and analysis. Architectural analysis draws on related articles and field studies of the two mosques. The research results indicate structural and dome plan similarities between the Mozaffariyeh Mosque and the Jameh Mosque in Yazd. However, the hierarchy of entrance-shabestan-domed in the Mozaffariyeh Mosque is unique compared to other Timurid structures. Mozaffariyeh Mosque's decoration predominantly features mosaic tilework and a combination of glazed tiles with Islamic geometric patterns set against a lapis lazuli and brick background, showcasing the pinnacle of Turkmen art in architecture compared to the Timurid era. In contrast, Jameh Mosque in Yazd, with less extensive mosaic tiles and more geometric designs, prioritizes mosaic tilework in linear patterns and geometric designs with a dominant turquoise- beige color in its dome.
تبلیغات
