آسیاب آبی قطبیه یکی از سازه های آبی برگرفته از دانش بومی در دشت سیرجان (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
آسیاب های آبی به عنوان یکی از گنجینه های میراث ارزشمند دانش بومی و فرهنگی ایرانیان محسوب می شوند. با توجه به شرایط اقلیمی کم آب این سرزمین، مردمان گذشته سعی کرده اند با ساخت این سازه های آبی حداکثر استفاده بهینه را از انرژی آب داشته باشند. از این رو آسیاب های آبی از دانش مهندسی آب، مکانیک و معماری بهره گرفته اند. یکی از این سازه های آبی، آسیاب قطبیه در شهرستان سیرجان است که در نتیجه فعالیت های میدانی باستان شناسی سال 1397 مورد شناسایی قرار گرفت. هدف از این نوشتار، معرفی و بررسی آسیاب آبی قطبیه در دشت سیرجان است تا درک درستی از تحلیل عمکرد و معماری آن بدست آوریم. بنابراین پرسش های این پژوهش عبارتند از: آسیاب آبی قطبیه جزو کدام گونه از آسیاب های آبی ایران قرار می گیرد؟ و اجزای سازنده و ساختار معماری این آسیاب چگونه بوده است؟ پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده و داده های آن بر اساس مطالعات میدانی و منابع مکتوب جمع آوری شده است. نتایج نشان می دهد که آسیاب آبی قطبیه سیرجان از نوع آسیاب های آبی تنوره ای بوده که با آب قنات قطبیه کار می کرده و ساختار معماری آن یک مجموعه کاملی از فضاهای مختلف اصلی و جانبی را شامل می شود که بوسیله یک دیوار دفاعی دایره ای شکل محافظت می شده است.Qotbiyeh watermill, one of the water structures taken from local knowledge in Sirjan plain
Watermills are considered valuable treasures of Iranian indigenous and cultural knowledge. Due to the climatic conditions of this land, the people of the past have tried to make maximum use of water energy by building water structures. Therefore, watermills that have used the knowledge of water engineering, mechanics, and architecture, have been used in different parts of Iran since ancient times. One of these water structures is Qutbiyeh Mill in Sirjan city, identified and studied during archaeological field activities in 2019. The purpose of this article is to introduce and study the Qotbiyeh water mill in Sirjan plain to gain a proper understanding of its performance and architecture analysis. The questions of this research are as follows: Qutbiyeh water mill belongs to which type of water mills in Iran? What were the components and the architectural structure of this mill? The present study was conducted by descriptive-analytical method, and its data were collected based on field studies and literature. The results showed that the Sirjan Qotbiyeh water mill was a furnace watermill, working with the water of the Qotbiyeh qanat, and its architectural structure included a complete set of different main and side spaces surrounded by a circular defensive wall.