ساختار انگیزشی انسان اقتصادی با تأکید بر اندیشه های آیت الله مصباح یزدی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

برخی محققان اقتصاد اسلامی با بهره گیری از ایده فلسفی حبّ ذات، ساختار تک انگیزشی خودخواهانه برای فعالیت های اقتصادی انسان در نظر گرفته اند. در نگرش ایشان، انسان اقتصادی مسلمان به دنبال بیشینه سازی لذت دنیا و آخرت است. در این چارچوب انگیزه های دیگرخواهانه به انگیزه خودخواهی برگشت داده می شود. هرچند این دیدگاه به فیلسوفانی همچون علامه مصباح یزدی نسبت داده شده، ولی تبیین متفاوتی از دیدگاه ایشان نیز قابل ارائه است. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی به بررسی رابطه بین پذیرش حب ذات (خوددوستی) در دیدگاه علامه مصباح یزدی و تک انگیزشی بودن انسان اقتصادی می پردازیم. براساس یافته های مقاله، پذیرش حبّ ذات مستلزم این نیست که تنها انگیزه اصیل افراد از رفتار لذت یا نفع شخصی باشد. علامه مصباح یزدی در کنار حبّ ذات امیال اصیلی چون حبّ خداوند و حبّ دیگران را نیز می پذیرند. شواهدی در آثار علامه مصباح یزدی حاکی از این است که ایشان این سه انگیزه را به صورت عرضی و نه طولی می پذیرند. این رویکرد زمینه پذیرش تنوع انگیزه های اصیل در انسان اقتصادی مسلمان شامل انگیزه های خودخواهانه، خداخواهانه ودیگرگرایانه را فراهم می کند. در نظر گرفتن ساختار چندانگیزشی برای فعالیت های اقتصادی می تواند نظریات اثباتی در اقتصاد اسلامی همچون نظریه رفتار خیرخواهانه را تحت تأثیر قرار دهد.