تحول معنایی «فضل» در آیه 34 سوره نساء در تفاسیر منتخب از قرون 2 تا 15 (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

دامنه معنایی «فضل» و مشتقات آن، به عنوان یکی از واژه های پرکاربرد قرآن کریم که بیش از 90 بار در آیات مختلف به کار رفته بسیار گسترده است. از آن میان، معانی ارائه شده در تفاسیر برای فضل در آیه 34 سوره نساء، خاستگاه طرح پرسش های جدی در این زمینه شده است. در این مقاله، با استفاده از الگوی معناشناسی تاریخی، ضمن بررسی روند تغییرها در حوزه معنایی این واژه از خلال 40 تفسیر از نخستین آثار تفسیری تا دوران معاصر، کوشیده است با مقایسه و تحلیل این اطلاعات و داده ها و تعیین میزان هم گرایی و واگرایی آنها، زمینه یک گونه شناسی انتقادی را فراهم سازد و با تکیه بر قرائنی درون متنی، مانند: معنای لغوی، سیاق و دیگر آیات، زمینه دستیابی به معنای درست این واژه را فراهم آورد. نتیجه بررسی ها نشانگر آن است که کاربست «فضل» در این آیه، بیشتر ناظر به امور مادی و در گرو تلاش و کوشش انسان است و امتیاز ذاتی برای مردان نیست.