اگر چه اقدام شوروی در ایجاد دو حرکت جدایی‌طلب در بخش‌های ترک زبان و کردنشین آذربایجان ـ فرقه دموکرات تبریز و جمهوری کرد مهاباد ـ می‌بایست در مقام دو بازوی یک اهرم در جهت اعمال فشار بیش از پیش بر ایران و تأمین منافع مسکو عمل کند ولی در عمل تنش‌هایی که میان این حوزه پدید آمد خود عاملی شد در تضعیف اهداف شوروی و رو به کاهش نهادن فشار مورد بحث . در این بررسی یکی از ناظرانِ مهّم و همچنین عواملِ ذی‌مدخل در دامن زدن به این تنش‌ها، گزارشی از تحولات مورد بحث به دست می‌دهد.