در فاصله دو جنگ جهانی اول و دوم جهانی، مرزهای شمالی ایران شاهد سرریز انبوهی از پناهندگان بود که سعی داشتند از قلمرو شوروی بگریزند. در دو دوره 1310-1308 و 1317-1316- بویژه دوره اخیر که بخش چشمگیری از اتباع ایران مقیم شوروی را نیز در برگرفت- این موج ابعادی چشمگیر یافت و از لحاظ اقتصادی و همچنین امنیتی،گرفتاریهای فراوانی را برای ایران پیش آورد. در این بررسی واکنش ایران نسبت به این پدیده و تلاشیش برای رسیدگی به مسائل مختلفی که پیش آورد، مورد بررسی قرار گرفته است.