یکی از صداهای مانا در سپهر جهان اسلام و سپهر جهان امروز که از اواخر سده پنجم هجری طنین انداز شد و از همان زمان مخالفان و موافقانی در قلمرو گسترده جهان اسلام از کاشغر تا اندلس داشت، صدای امام محمد غزالی به ویژه در احیاء علوم دین است. نخستین واکنش منفی به صدای ماندگار غزالی که در احیاءسوزی تبلور یافت، در شهر قرطبه اندلس به روزگار حکمرانی مرابطین در اوایل سده ششم هجری در زمان حیات وی صورت گرفت. در جستار حاضر همین پدیده شنیع را با روش تحلیلی توصیفی بررسیدیم؛ البته با رویکردی تبارشناسانه و نشان دادیم این همه یکی از جلوه های بارز «تصلب سنت و زوال اندیشه» است که زائیدکه تعصبات فرقه ای و مذهبی بوده و موجب زوال شکوه و تعالی فرهنگ و تمدن اسلامی شده است که پیش تر عصر زرین خوانده شده بود و مقدمات ویرانی کامل تمدن درخشان اسلامی را از رهگذر ایلغار ددمنشانه مغول فراهم کرد.