سنجش پایداری توسعه شهر تبریز با روش جای پای اکولوژیکی

چکیده

شهرها پس از انقلاب صنعتی به سرعت رشد یافتند و این رشد و توسعه، پیامدهای بسیاری با خود به همراه داشت. عمده ی آثار این پیامدها بر محیط زیست و کیفیت زندگی مردم این جوامع وارد شده است. یکی از روش های ارزیابی میزان ارتباط انسان با طبیعت روش جای پای اکولوژیک است. این روش، کیفیت نیازهای یک گروه انسانی را که با مقدار مشخصی از سطح زمین و آب، به تولید منابع مصرفی و دفع مواد زائد حاصل از زندگی خود اقدام می کند، اندازه گیری می نماید. این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی جای پای اکولوژیکی شهر تبریز می پردازد و تلاش می کند به این پرسش پاسخ دهد: آیا فضای بوم شناسی شهر تبریز توان حمایت و برآوردن نیازهای اساسی جمعیت شهر را دارد؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که جای پای اکولوژیکی شهر تبریز در گروه های مصرفی مواد غذایی، حمل ونقل، گرمایش گازهای طبیعی، آب، برق و زمین مورد نیاز برای دفع مواد زائد 30/3 هکتار بوده است. این امر بیانگر این است که شهر تبریز برای برآوردن نیازهای زیستی و پایداری خویش متّکی به منطقه ای فراتر از استان آذربایجان شرقی است. نگاهی به میزان مواد مصرفی شهر تبریز، نشان می دهد که سهم مواد غذایی با 73/2 هکتار، بیشترین سهم را در بین سایر موارد دارد. کمترین میزان مربوط به زمین مورد نیاز برای دفع زباله 07/0 متر مربع به ازای هر نفر بوده است. از آنجایی که ظرفیت زیستی ایران 8/0 هکتار است. جای پای اکولوژیکی 30/3 هکتاری شهر تبریز بدان معناست که 125/4 برابر بیش از سهم خود، از ظرفیت زیستی قابل تحمل کشور را به خود اختصاص داده است.