عوامل توجه تاریخ نگاران ایرانی به شعر حافظ شیرازی و کارکردهای آن در متون تاریخی(از تیموریان تا قاجاریه 14- 9ه .ق) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

شعر به مثابه ابزاری مؤثر و سودمند، حضوری گسترده در متون تاریخی ایرانیان داشته و کارکردهای گوناگونی را در بیان روایت، عهده دار شده است. حافظ، حافظه تاریخی و ایرانی ماست و از زمره شاعرانی که برخی از اشعارش، توجه تاریخ نگاران ایرانی را به خود جلب کرده است. آگاهی و دانش تاریخی حافظ، انگیزه های تاریخ نگاران از واردکردن شعر وی در متون تاریخی، خصوصاً کارکردهای آن در بیان روایت، موضوع پیچیده و شایسته درنگی است که چندان به آن پرداخته نشده است. این جستار با روشی توصیفی تحلیلی، در پی پاسخگویی به این سؤال است که عوامل توجه تاریخ نگاران ایرانی به شعر حافظ شیرازی و کارکردهای آن در بیان روایت چه بوده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که شناخت و تحلیل درست حافظ از مسائل تاریخی و استفاده از عناصر آن در اشعارش، به منظور حکمت، عبرت انگیزی و آگاهی بخشی، تأویل پذیری و تکثر معنایی و مضمونی است. همچنین نزدیکی نگاه تاریخی حافظ با خواسته ها و دیدگاه تاریخ نگاران ایرانی، در کنار ادیب و صاحب ذوق بودن برخی مورخان، ازجمله عوامل توجه آنان به شعر حافظ در تاریخ نگاری بوده است. نیز نشان می دهد که اشعار حافظ کارکردهای چندی ازجمله استنادی و استدلالی، تشریحی و توصیفی، تاریخی و روایی، تزئینی و آرایه ای، تفألی و کنشی و پرکردن حلقه های مفقودشده و غایب را در روایت تاریخی داشته است. وجه تفألی و کنشگری شعر حافظ در خدمت عاملان تاریخی و مشارکت آن در شکل گیری رویدادها همچون عنصری مولد، یکی از شگفت انگیزترین کارکردهای شعر وی در روایت تاریخی است.