کارکرد طرحواره های تصویری در مفاهیم تربیت اخلاقی قرآن (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

از جمله سازوکارهای شناختی در حوزه معناشناسی شناختی، «طرحواره تصویری» است که ساختی مفهومی و زیربنایی استعاری دارد. این شکل از مفهوم سازی از معانی نوین کدگشایی می نماید و بر مراد اصلی متن می افزاید. در فرهنگ قرآنی، مفهوم سازی مفاهیم ارزشی و ضد ارزشی تربیت اخلاقی، در قالب طرحواره های حجمی، حرکتی و قدرتی نمود یافته است. جستار حاضر با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی، شیوه مفهوم سازی آیات حوزه تربیت اخلاقی را با سازوکار طرحواره تصویری واکاوی می کند تا الگویی جامع از انسان کامل و شاخصه های آن ارائه دهد. از مهم ترین رهیافت های این جستار، تجلّی اصالت تعبیر در قرآن و تبلور تعابیر پنهان زبانی آیات تربیت اخلاقی است. گفتنی است دو رذیله «بخل» و «بهتان» در قالب طرحواره حجمی قدرتی به ترتیب به شکل «زنجیر» و «بار سنگین» آمده است که صحنه هایی ناخوشایند را به تصویر می کشد. طرحواره حرکتی جهتی پایین نیز در صفت حسنه «فروبردن خشم» به شکل «آتشی خاموش» بیان شده است تا انسان را به غلبه بر آن فراخواند؛ زیرا مفهوم سازی خشم در جهت بالا، عواقب ناگوار جسمی روحی به دنبال خواهد داشت.

متن