نهادهای اجتماعی در جامعه اسلامیِ عصر نبوی، در حالی شکل گرفتند که ناظر به مکانت زنان و حضور آن ها در عرصه های مختلف بود. اعطای ارزش های انسانی به زنان و افزودن موقعیت اجتماعی آنان در جامعه اسلامی، سبب شد تا هنجارهای اسلامی منطبق با ارزش های قرآنی، متکی بر آموزه های الهی ناظر به ترفیع جایگاه زنان در جامعه مطرح شود. رفع موانع حضور اجتماعی زنان و برداشتن ممنوعیت های اجتماعی و تصحیح تصورات جاهلی درباره زنان سبب شد تا عرصه های اجتماعی جدیدی برای حضور فعال زنان گشوده شود و تحقیرهای عصر جاهلی، جا را به ارزش های انسانی و تشویق های فرهنگی دهد که همین عامل سبب شد تا در عرصه های مختلف اجتماعی اعم از علمی فرهنگی، حکومتی سیاسی و نظامی و اقتصادی بانوان حضوری همدلانه و فعال بیابند. بر این اساس، مقاله حاضر تلاش دارد تا با رهیافتی تاریخی و جامعه شناختی، ضمن بررسی نقش های محقق زنان در تاریخ عصر نبوی، با تصورات متکی بر نقش های محول قرآنی و نبوی، حضور آن ها را در توسعه نهادهای اجتماعی مدینه النبی معرفی و عوامل مؤثر بر رشد تکاپوهای فرهنگی و اجتماعی زنان در این عرصه را با روش توصیفی تحلیلی بازشنایی کند و به پرسش های مطرح پاسخ دهد.
