طبقه بندی تکواژهای تصریفی زبان فارسی بر اساس مدل چهارتکواژ

چکیده

هدف از انجام تحقیق حاضر، ارائه طبقه بندی نوینی از تکواژهای تصریفی زبان فارسی در چارچوب مدل «چهارتکواژ» می باشد. مدل چهارتکواژ یک مدلِ تولید بنیان است. تکواژها در این مدل با توجه به انتخاب شان در سطوح مختلف تولید انتزاعی گفتار، به یک نوع تکواژ محتوایی و سه نوع تکواژ نظام مند تقسیم می شوند. با استناد به شواهد و ملاک هایی از زبان فارسی و طبق معیارهای مدل چهارتکواژ، «تکواژهای نفی و سببی ساز فعل فارسی»، همچنین «مشخصه های تصریفی جهت و وجه امری آن سازه»، به علاوه «تکواژ جمع اسم»، «وندهای تفضیلی و عالی صفت» و «تکواژ تفضیلی قید»، به گروه تکواژهای نظام مند متقدم تعلق دارند؛ زیرا این سازه ها اطلاعات مفهومی را به هسته خود (فعل، اسم، صفت و قید) می افزایند و به صورت غیرمستقیم توسط هسته انتخاب می گردند. اما سازه هایی که ویژگی های شخص و شمار، زمان، نمود و وجه التزامی فعل فارسی را به نمایش می گذارند، در گروه تکواژهای نظام مند بیرونی متأخر جای می گیرند؛ چراکه این سازه ها برای تجلی در روساخت به اطلاعات خارج از فرافکنی بیشینه خود وابسته هستند و یا با سازه های دیگر در جمله هم نمایه اند. طبقه بندی تکواژها در چارچوب مدل چهار تکواژ، طبق فعال شدن و انتخاب تکواژها در سطوح و لایه های انتزاعی تولید گفتار انجام شده است و می تواند در تبیین ابعاد گوناگون مسائل زبانی (مانند ترتیب فراگیری تکواژها) کارآیی داشته باشد.