مفهوم شناسی توصیفی واژه "حکمت" با تأکید بر شبکه معنایی در قرآن کریم و روایات معصومین (ع)

چکیده

قرآن کریم؛کتاب آسمانی مسلمانان نیاز به تدبر دارد و مسلماً صاحبان خرد، بیشترین سهم را در این بهره گیری دارند. لغت یونانی فیلوزوفیا در متون منطقی قدیمی که از یونانی به عربی ترجمه شده، به لفظ حکمت برگردانیده شده و عرب زبانان، لغت فلسفه را نیز مرادف حکمت به کار برده اند. شناخت اشیاء را به بهترین نحو، حکمت می نامند. رویکرد اصلی بحث معناشناسی واژه حکمت، پی بردن به ابعاد گوناگون کلمات همنشین، جانشین و... است تا از این طریق درک بهتری از واژه حکمت درآیات قرآنی حاصل آید و بلاغت مفهوم حکمت را به خوبی دریابند. برآیند مهم در این رهاورد، تحلیل واژگانی است که در تلاقی با کلمه حکمت بکار رفته اند. چنانچه معناشناسی واژه حکمت شامل سه بعد کلمات هم نشین، کلمات جانشین، و کلمات متضاد است. مفاهیمی وجود دارد که در آیات به همراه این کلمه ذکر شده اند، می توان از این راه شناخت جامع تری از واژه حکمت به دست آورد. کلماتی مانند خیر کثیر، شکر و افعالی مانند ایتاء، تعلیم و ... . کلمات جانشین به واژگانی اطلاق می شود که سبکی مشابه حکمت را داشته باشند، مانند عقل، ذی حجر، لبّ و فکر. واژه ای که دقیقاً متضاد حکمت می باشد، جهل است که شناخت جهالت، تأثیری شگرف در دستیابی به مقدمات حکمت دارد. روش اساسی دراین جستار بر مبنای توصیفی و تحلیلی قرار گرفته است.