آرشیو

آرشیو شماره ها:
۳۵

چکیده

اعجاز قرآناز جمله مسایل محوری در مباحث اندیشمندان است. ابوسلیمان خطابی و عبدالقاهر جرجانی از صاحب نظران در این عرصه هستند که وجه اعجاز قرآنرا در نظم آن مطمح نظر قرار داده اند. جستار حاضر، با روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد مقایسه و نقد، به بررسی آرای خطابی و جرجانی در زمینة اعجاز قرآن کریمپرداخته است. خطابی معتقد است که اساس بلاغت در قرآنبه گونه ای است که اگر لفظی از جای خود برداشته شود و لفظ دیگری به جای آن قرار گیرد، سخن تباه می گردد یا شکوه و جلوه ای که داشته، از میان می رود و در نتیجه، بلاغت رخت برمی بندد. لیکن نظریة نظم از منظر جرجانی با نحو مرتبط است. از دیدگاه وی، نظم از طریق ادراک معانی نحوی محقّق می گردد و این ادراک از طریق گزینش نیکو میسّر است. وی معتقد است که لفظ در نظم، تابع معناست. همچنین، ارتباط میان الفاظ، مانند ارتباط های نحوی، به خودی خود، به نظم منجر نمی شود، بلکه ترتیب معانی و ساختار آن در ذهن متکلّم است که موجب نظم می شود. خطابی و جرجانی هر دو اعجاز تأثیری قرآنرا می پذیرند، ولی تحدّی قرآنرا در نظم آن دانسته اند. تأمل در نظرات این دو اندیشمند نشان می دهد که رویکرد خطابی در البیانبلاغی است، اما جرجانی در دلائل الإعجازرویکردی نحوی بلاغی و در عین حال، هنری دارد. در حقیقت، جرجانی اندیشة نظم را به کمال رساند، به گونه ای که اکنون از نظر بسیاری، مهم ترین وجه اعجاز محسوب می شود.

تبلیغات