حدیث «قرب نوافل» که در شمار احادیث قدسی قرار دارد، حدیثی است که در منابع کهن و معتبر شیعه وسنّی، با اسناد متعدّد، نقل شده است. بررسی های رجالی حاکی از صحّت برخی از طرق آن است و چنانکه دانشمندان فریقین تصریح کرده اند، کثرت نقل آن گویای اصالت آن است. افزون بر این، حدیث مزبور، ازجمله مهمترین مستندات صوفیّه است و عرفا بارها آن را به عنوان شاهدی بر مباحث کتب خویش مطرح کرده اند؛ پاره ای از عرفا مانند ابن عربی، صدر الدین قونوی و سیّد حیدر آملی آن را به عنوان مستندی برای مباحث عرفانی، مانند وحدت وجود و توحید افعالی مورد توجّه قرار داده اند؛ برخی از آنها هم تفسیری به مانند محدّثان از حدیث مزبور داشته اند؛ امّا محدّثان، حدیث مزبور را در پرتو قرآن و روایات، به امداد الهی برای مؤمنان و یا نیل بنده به مرتبه ای که تنها خواهان رضای حقّ تعالی باشد، توضیح داده اند. در این جستار تلاش شده است که ضمن معرّفی مآخذ حدیث و نقد و بررسی سندی آن، مدلول حدیث، با توجّه به سیاق آن و نیز مدلول آیات و روایات دیگر، رازگشایی و ضمن مقایسه برداشت عرفا و محدّثان از روایت مورد نظر، رویکرد هریک از آنها در قبال حدیث ارزیابی شود.
