رفتارهای تغذیه ای نامطلوب

زمینه و هدف: رفتارهای تغذیه ای نامطلوب در حال حاضر یک مشکل فراگیر می باشد. رفتارهای تغذیه ای نامطلوب شامل ناتوانی مهار کردن خوردن، محدودیت در رفتارهای خوردن با هدف تحت تأثیر قرار دادن شکل و وزن بدن و تمایل به خوردن بیش از اندازه در موقعیت های هیجانی منفی می باشد. پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه بین رضایت بدنی تصوری و کمال گرایی با رفتارهای تغذیه ای نامطلوب و نقش میانجی کمال گرایی در رابطه بین رضایت بدنی و رفتارهای تغذیه ای نامطلوب انجام شد مواد و روش ها: مطالعه روی دانشجویان دانشگاه تبریز با روش توصیفی- همبستگی انجام شد. 340 نفر از دانشجویان دختر دانشگاه تبریز با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. مقیاس تجدید نظر شده کمال گرایی Slaney و همکاران، مقیاس احساس عزت بدنی Franzoi و Shields و پرسش نامه سه عاملی رفتارهای خوردن Tholin و همکاران به کار گرفته شد. یافته ها: رضایت از جذابیت زنانگی (301/0- = β)، رضایت از وزن بدنی (29/0- = β)، ناهمخوانی بین واقعیت و ایده آل (15/0- = β) و تمایل به نظم و سازمان دهی (13/0- = β) به ترتیب بر رفتار تغذیه ای نامطلوب، بیشترین تأثیر را دارند. همچنین کمال گرایی به صورت نسبی رابطه بین رضایت بدنی و رفتارهای تغذیه ای نامطلوب را میانجی گری کرده است. نتیجه گیری: این مطالعات تلویحات کاربردی برای کارهای بالینی دارد. این یافته ها روشن نمود که توجه به عواملی مانند کمال گرایی و رضایت بدنی در کارهای بالینی از اهمیت برخوردار است. از طریق بهبود افکار مثبت نسبت به بدن و خود و کاهش کمال گرایی منفی می توان رفتارهای تغذیه ای نامطلوب را کاهش داد.

یکی از مهم ترین عوامل شکل دهنده الگوی غذایی جامعه، مجموعه عادات، فرهنگ غذا و تغذیه افراد آن جامعه است، به طوری که سلامت غذایی خانواده ها و برنامه ریزی برای دستیابی به تغذیه سالم از اساسی ترین دغدغه های جوامع امروز است؛ اما افزایش میزان شهرنشینی، افزایش مسئولیت های شغلی زنان و رواج الگوهای غذایی فوری و آماده (فست فود) باعث شکل گیری پدیده گذار تغذیه ای (گذار از الگوها و رفتارهای تغذیه ای سالم به ناسالم یا نامطلوب) شده است. در این راستا، هدف پژوهش حاضر مطالعه عوامل مؤثر بر رفتارهای تعذیه ای نامطلوب در ایران است. روش پژوهش به کار گرفته شده در تحقیق حاضر فراتحلیل است و جامعه آماری آن را تحقیقات انجام شده با موضوع رفتارها و عادات تغذیه ای نامطلوب در ایران طی سال های 1386-1399 تشکیل داده اند. پس از طی مراحل مشخص (جست وجو، غربال گری، شایستگی و مشمول بودن) نمونه گیری انجام شد و 25 تحقیق به عنوان نمونه انتخاب شد. برای تجزیه و تحلیل اطّلاعات گردآوری شده، پس از کدگذاری، از نرم افزار جامع فراتحلیل (CMA2) استفاده شد. یافته های پژوهش بیانگر آن است که به ترتیب بیشترین متغیرهای تأثیرگذار بر عادات و رفتارهای تغذیه ای نامطلوب در ایران عبارتند از: عوامل فرهنگی (تبلیغات رسانه ها، توجه و نگرش به بدن، دینداری، میزان استفاده از رسانه ها)، عوامل اقتصادی (پایگاه اقتصادی-اجتماعی و سرمایه اقتصادی)، عوامل جمعیتی (سن، محل سکونت، وضعیت تأهل، میزان تحصیلات، جنسیت) و عوامل اجتماعی (سرمایه اجتماعی و حمایت اجتماعی). بین مؤلفه های عوامل فرهنگی، تبلیغات رسانه ها (541/0)، در بین عوامل اقتصادی، پایگاه اقتصادی-اجتماعی (314/0-)، در بین عوامل جمعیت شناختی، سن (224/0-) و در بین عوامل اجتماعی، سرمایه اجتماعی (280/0-) بیشترین تأثیرگذاری را بر الگوها و رفتارهای تغذیه ای نامطلوب دارند.