رفتار بزهکارانه

شیوع رفتار انحرافی در میان نوجوانان ، از حادترین مسائل اجتماعی جوامع مختلف است که ریشه­دار شدن آن موجب بیم و نگرانی­های زیادی است. به ­منظور شناخت عوامل مرتبط با گرایش نو جوانان پسر شهر ایلام به رفتار بزهکارانه، این مقاله ، به شیوه پیمایشی و با توزیع پرسشنامه به روش نمونه­گیری خوشه­ای ، 370 نفر از پسران نو جوان شهر ایلام را ارزیابی کرده است. یافته­ها بیانگر آن است که تقلب در امتحان، رفتارهای جنسی و دعوا کردن، بیشترین گرایش را در بین پاسخگویان داشته­اند. همچنین، از میان 10 متغیر مستقل آزمون شده، متغیرهای؛ نظارت خانواده، صمیمیت بین اعضای خانواده، آشفتگی خانواده، داشتن مجرم در خانواده ، تعلق خاطر به مدرسه، همنشینی با دوستان بزهکار ، وابستگی به دوستان، استفاده از تولیدات فرهنگی داخلی و استفاده از تولیدات فرهنگی خارجی با گرایش پسران نوجوان به رفتار بزهکارانه رابطه معنی­دار داشته­اند. تفسیر نتایج تحلیل رگرسیونی چند متغیره گام به گام نشان می­دهد که متغیرهای همنشینی با دوستان بزهکار، صمیمیت بین اعضای خانواده، میزان استفاده از رسانه­های خارجی، وابستگی به دوستان و نظارت خانواده، 43 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین نموده­اند.

هدف این مقاله، بررسی و شناخت تأثیر عوامل جمعیت شناختی، خانوادگی و اجتماعی موثر بر رفتار بزهکارانه دانش آموزان است. به عبارت دیگر، در این مقاله سعی شده است به این پرسش اساسی پاسخ داده شود که چرا بعضی از دانش آموزان مرتکب رفتار بزهکارانه می شوند؟ بر همین اساس، متغیرها و فرضیاتی از سه دیدگاه نظری عمده یعنی نظریات فشار، خرده فرهنگی و کنترل اجتماعی و جهت تبیین رفتار بزهکارانه دانش آموزان استنتاج شده اند. داده های مورد نیاز جهت آزمون این فرضیات از طریق پرسشنامه خود - گزارشی و با شیوه نمونه گیری تصادفی قشربندی شده چند مرحله ای متناسب، از یک نمونه ۱۲۰۰ نفری از دانش آموزان مقطع متوسطه استان بوشهر، جمع آوری و با استفاده از تکنیک های آمار استنباطی مانند تحلیل واریانس یک طرفه، آزمون تی، ضرایب همبستگی (ضریب همبستگی پیرسون و اسپرمن) ، رگرسیون ساده و چند متغیره ( به روش چند مرحله ای) به کمک نرم افزار SPSS مورد تحلیل آماری قرار گرفته اند. نتایج حاصله نشان داد که هر یک از متغیرهای تحصیلات والدین، درآمد خانواده، وضعیت تحصیلی، تعهدات و تعلقات خانوادگی و آموزشگاهی، میزان نظارت والدین بر فرزندان، میزان دینداری شخصی و زمینه دینی پاسخگویان دارای رابطه معکوس و معنی دار و هر یک از متغیرهای میزان دلبستگی و معاشرت با دوستان بزهکار و بعد خانوار دارای رابطه مثبت و معنی داری با اطمینان ۹۵ درصد با رفتار بزهکارانه دانش آموزان هستند. اما متغیر سن با رفتار بزهکارانه دانش اموزان در سطح اطمینان ۹۵ درصله دارای رابطه معنی داری نیست. نتایج حاصله همچنین نشان داد که هر یک از متغیرهای وضعیت اشتغال والدین، ساخت خانواده، جنس، پایه تحصیلی و رشته تحصیلی با اطمینان ۹۵ درصد دارای ارتباط معنی داری با رفتار بزهکارانه دانش اموزان هستند.

در سال های اخیر ما در فضایی به سر می بریم که رسانه های نوین نقش اصلی را در شکل دهی کنش های نوجوانان بازی می کنند؛ به طوری که این رسانه های عاملی مؤثر در حفظ نظم اجتماعی و یا ایجاد رفتارهای بزهکارانه هستند. دراین بین، همراه با افزایش استفاده از رسانه های نوین، بحث سواد رسانه ای نیز اهمیت خاصی پیدا کرده است؛ بنابراین، هدف پژوهش حاضر مطالعه رابطه بین سواد رسانه ای و تمایل به رفتارهای بزهکارانه در بین دانش آموزان دوره متوسطه است. برای این منظور تعداد 390 نفر از دانش آموزان شهر تبریز با استفاده از پرسش نامه محقق ساخته و روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای پیمایش شدند. یافته های پژوهش بیانگر آن است که بین میزان تمایل به رفتارهای بزهکارانه بر اساس جنسیت و نوع مدرسه تفاوت معناداری وجود ندارد؛ اما بین میزان تمایل به رفتارهای بزهکارانه در بین دانش آموزان دوره متوسطه بر حسب محل یا منطقه سکونت آن ها تفاوت معناداری وجود دارد. به طوری که میزان تمایل به رفتارهای بزهکارانه در بین پاسخگویان ساکن مناطق کم برخوردار بیشتر از افراد ساکن مناطق نیمه برخوردار و برخوردار است. بین پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانواده دانش آموزان و سواد رسانه ای دانش آموزان با تمایل به رفتارهای بزهکارانه به ترتیب (27/0-) و (33/0-) همبستگی معنادار معکوسی وجود دارد. علاوه بر این، با استفاده از مدل سازی معادله ساختاری با بهره گیری از نرم افزار Amos مشخص شد که پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانواده (30/0-) و سواد رسانه ای (33/0-) بر تمایل به رفتارهای بزهکارانه دانش آموزان تأثیر دارند.