ظرفیت های گردشگری

توریسم سلامت امروزه از مهمترین شاخه­های صنعت توریسم است و دارای منافع اقتصادی و اجتماعی بالایی می­باشد که در این فرایند مردم برای دستیابی به مراقبت های درمانی- بهداشتی و جراحی، سفرمی­کنند. به­طوری که این مهم باعث گردیده سازمان­های دست­ اندر کار در کشورهای مستعد بیش از پیش توجه خود را به این بخش از صنعت توریسم جلب نموده و برای آن برنامه­ریزی کنند. کشور ایران نیز به عنوان یکی از مقاصد گردشگرپذیر توانایی این را دارد که به یک قطب گردشگری سلامت تبدیل شود. هدف پژوهش حاضر بررسی تطبیقی ظرفیت­ها و کارکردهای موثر بر گردشگری سلامت در ایران و هند می­باشد. این مقایسه می تواند کمک زیادی به برنامه­ریزان جهت استفاده ی متقابل از ظرفیت­های بالقوه و بالفعل گردشگری سلامت در این دو کشور بنماید. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی بوده و تجزیه و تحلیل داده­ها با استفاده از مدلSWOT صورت پذیرفته و ­جهت وزن دهی به عوامل داخلی و خارجی از فرایند سلسله مراتبی AHP استفاده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که در هند امتیاز وزنی قوت­ها 6/3 با تأثیر پذیری بالا و ضعف­ها با 8/2 دارای تأثیر پذیری کم، همچنین امتیاز وزنی فرصت­ها در هند 6/3 و تهدیدات 4/3 قابل ارزیابی می­باشند. در ایران نیز قوت­های گردشگری 8/3، ضعف­ها 5/3 با درجه تأثیر پذیری بالا و فرصت­ها با امتیاز 8/3 و تهدیدات نیز با امتیاز 1/4 با تأثیر­پذیری بسیار زیاد ارزیابی گردید. درعین حال یافته­های این پژوهش بیانگرآن است که هند توانسته از فرصت­ها و قوت­های گردشگری سلامت بهره ­برداری مناسب نموده و ضعف­های سیستم را بی اثر نماید. برنامه­ریزان گردشگری سلامت در ایران نیز باید ترتیبی اتخاذ نمایند تا از ضعف­ها و تهدیدات گردشگری سلامت بکاهند و قوت­ها و فرصت­های آن را با با بهره­گیری از تجربه ی هند، در کشور تقویت نمایند. درمتن اصلی مقاله با توجه به یافته­های این پژوهش، راهبردهایی رهگشا جهت گسترش گردشگری سلامت در هر دو کشور ارائه شده است.

در دهه های اخیر سیاست گذاران و برنامه ریزان توسعه روستایی از یک طرف به واسطه چالش ها و مسائل متعدد جوامع روستایی (از جمله فقر، بیکاری، ناامنی غذایی و مهاجرت) و از طرف دیگر به دلیل مزایای متعدد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی گردشگری، سعی داشته اند صنعت گردشگری را به صورت فزاینده ای در جوامع روستایی ترویج و توسعه دهند. بدین سان هر گونه اقدامی در این زمینه می تواند در توسعه گردشگری و در نتیجه توسعه روستایی موثر باشد. با این اوصاف پژوهش حاضر با هدف بررسی اثرگذاری اقتصادی گردشگری بر جوامع روستایی و شناسایی ظرفیت های اقتصادی گردشگری و با رویکرد توصیفی تحلیلی و اکتشافی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه سرپرستان خانوار روستایی شهرستان روانسر است و حجم نمونه تحقیق ۲۰۹ نفر بر اورد گردید برآورد گردید. ابزار اصلی برای گردآوری داده های پیمایشی، پرسشنامه محقق ساخته است که روایی و پایایی آن با طی نمودن فرایند روش شناختی مربوطه، تأیید شده است. نتایج پژوهش نشان داد میانگین اثرگذاری اقتصادی گردشگری بر جامعه محلی با مقدار 835/3، بالاتر از حد متوسط بوده است. نتایج در خصوص عمده ترین ظرفیت های اقتصادی گردشگری با استفاده از تحیلی عاملی اکتشافی نشان داد پنج عامل شناسایی شده توانسته حدود 67 درصد واریانس متغییر وابسته را تبیین نمایند. عوامل شناسایی شده به ترتیب اهمیت عبارت اند از: اشتغال زایی بوم محور (473/15 درصد)، سودآوری توأم با جذب سرمایه (053/15 درصد)، بازاریابی محلی (022/15 درصد)، گرایش به کارآفرینی (465/12 درصد) و توسعه زیرساخت های اقتصادی (673/9 درصد). بررسی برازش نتایج حاصل شده با استفاده از مدل سازی در قالب نرم افزار Amos Graphic نشان داد عوامل شناسایی شده در قالب یک مدل تجربی، از اعتبار آماری لازم برخوردار است.

این پژوهش با بهره گیری از پارادایم کیفی و نظریه مفهوم سازی بنیادی با استفاده از الگوی گیلزر و اشترواس(1967) به مطالعه راهکارهای توسعه ظرفیت های گردشگری پایدار روستایی در روستاهای شهرستان خرم آباد پرداخته است.جامعه موردمطالعه، از بین کارشناسان سازمان گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی، اساتید و دانشجویانی که درزمینهٔ گردشگری فعالیت داشته اند، انتخاب شده اند و روش نمونه گیری به ش کل هدفمندگلوله برف ی انجام ش د. ابتدا منابع موجود ظرفیت های گردشگری موجود بالقوه و بالفعل در روستاهای شهرستان خرم آباد در بخش های مختلف صنایع دستی، طبیعت گردی، اماکن تاریخی و مذهبی مورد شناسایی قرار گرفت و در ادامه با استفاده از مصاحبه نیم ساختارمند به بررسی راهکارهای توسعه این صنعت پرداخته شده است. نتایج نشان داد "استفاده از امکانات بالقوه سنتی روستاها"، "برنامه های آموزشی" و "مشارکت مردم محلی"، "مدیریت و برنامه ریزی"، "قانون گذاری و سیاست گذاری"، "حمایت از صنایع دستی" و نیز توجه به "تبلیغات" میتواند در راستای توسعه گردشگری روستایی این شهرستان مؤثر واقع گردد.

امروزه گردشگری شهری را یکی از عوامل مهم توسعه اقتصادی-اجتماعی و رفاهی شهر و شهرنشینان می دانند. به همین سبب، مسؤلان امور گردشگری و شهری در پی ارتقا و گسترش آن بر آمده اند. گردشگری بر اساس وجود جاذبه های دیدارگر شکل می گیرد و یکی از پر جاذبه ترین مکان های گردشگری ، شهرها می باشند. شهرخرم آباد از جمله شهرهای تاریخی کشور است که ویژگی های لازم برای توسعه گردشگری شهری را داراست، در این راستا سؤالات پژوهش طرح شد: 1-جاذبه های اصلی گردشگری شهری خرم آباد کدامند؟ 2-وضعیت خدمات و زیرساخت ها در شهر خرم آباد به چه صورت است؟ 3-آیا شهر خرم آباد ظرفیت لازم برای تبدیل شدن به یک قطب گردشگری را دارد؟ روش پژوهش در این مقاله توصیفی- تحلیلی و نوع پژوهش کاربردی- نظری و برای جمع آوری داده ها از روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. نوع داده ها کمی می باشد و در تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های استنباطی (خی دو و ضریب همبستگی کندال) با استفاده از نرم افزار Spss انجام شده است. هدف این پژوهش شناخت ظرفیت های گردشگری لازم برای ارائه الگوی توسعه گردشگری شهری برای خرم آباد می باشد. نتایج تحقیق نشان داد، شهر خرم آباد ظرفیت لازم را برای تبدیل شدن به قطب گردشگری دارد و بین زیرساخت ها و خدمات شهری و توسعه گردشگری در شهر خرم آباد رابطه معنی داری وجود دارد.

هدف از این پژوهش، شناسایی، ارزیابی و معرفی پهنه های مستعد گردشگری نوع اکوتوریسمی در حوضه آبریز «ابیانه برزرود» به دلیل پتانسیل های منحصربه فرد طبیعی و فرهنگی – تاریخی و انسانی است. فاکتورهای مؤثر در مکان یابی مناطق مستعد در این تحقیق، شامل نُه متغیر زیست محیطی است که پس از رقومی سازی نقشه های پایه و تهیه پرسش نامه تحلیل سلسله مراتبی (AHP) از کارشناسان خبره درخصوص اهمیت نسبی معیارها و زیرمعیارها به نسبت هم نظرسنجی شد. در این پژوهش، معیارهای جاده، رودخانه، پوشش گیاهی و خدمات اقامتی بیشترین تأثیر را در انتخاب مکان مناسب اکوتوریسم به خود اختصاص دادند و پس از آن، به ترتیب اثرگذاری، معیارهای رستوران، چشمه، مظهر قنات و محدوده روستا قرار گرفته اند. در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) با استفاده از نرم افزار اکسپرت چویس براساس وزن های به دست آمده از مدل یادشده و پردازش آن، نقشه رتبه بندی درجات تناسب برای اکوتوریسم در سه رده ضعیف، متوسط و خوب تهیه شد. این نقشه، با 59 مکان کنترلی در بازدیدهای میدانی صحت سنجی شد و کلیه مکان های مستعد گردشگری در محدوده خوب قرار گرفته اند که صحت این نقشه را تأیید می کند. جذاب ترین مناطق حوضه، که حدود 25 درصد سطح حوضه را شامل می شود، با رتبه خوب، در قسمت های مرکزی حوضه و در راستای مسیر مواصلاتی بین روستاهای منطقه قرار دارد. مناطق با جذابیت متوسط، که حدود 46 درصد سطح حوضه را دربر می گیرد، عمدتاً در بخش جنوبی حوضه و در محدوده منطقه حفاظت شده محیط زیست واقع شده است. مناطق با جذابیت کم با میزان گسترش حدود 29 درصد مساحت منطقه، عمدتاً در شمال غرب و جنوب غرب حوضه گسترش دارد و به صورت لکه هایی نیز در سایر مناطق حوضه ملاحظه می شود.

برنامه ریزی فضایی گردشگری، یکی از رویکردهایی است که در دهه های اخیر در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی و سیاسی گردشگری موثر واقع شده است و مانند یک سیستم بر فضاهای گردشگری یک منطقه تسلط پیدا کرده و زمینه را برای مدیریت خردمندانه از فضا، انسان و فعالیت فراهم کرده است. لذا هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل وضعیت مناطق روستایی براساس شاخص های برنامه ریزی فضایی گردشگری در شرق استان مازندران می باشد. نوع تحقیق کاربردی و برای گر آوری داده ها از روش های میدانی استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و رتبه بندی روستاها از روش-های آماری و مدل WASPAS ، GIS بهره گرفته شد. جامعه آماری این تحقیق 21 روستای مقصد گردشگری در سه گروه مردم محلی، گردشگران و کارشناسان در نظر گرفته شده است. یافته های آماره tتک نمونه ای نشان دهنده سطح معنی داری شاخص های برنامه ریزی فضایی گردشگری روستای در محدوده مورد مطالعه است. همچنین بالاتر رتبه در بین مردم محلی، گردشگران و کارشناسان متعلق به روستای التپه( عباس آباد) با Qi برابر با 856/0 می باشد و در رتبه دوم روستای شهید آباد با Qi برابر با 129/0 و در رتبه سوم روستای نیالا با Qi برابر با 126/0 می باشد. روستاهای تیله نو با Qi برابر با 101/0، روستای اطراب با Qi برابر با 103/0 و لمراسک با Qi برابر 105/0 در رتبه های آخر قرار دارند.