انسان در قرآن

یکی از مقولات بنیادین در اندیشه معاصر، کرامت انسان است. نوشتار حاضر پس از معناشناسی کرامت انسان در نظام معنایی قرآن، می کوشد به آیاتی که به نتایج و لوازم کرامت انسان در گفتمان قرآن اشاره شده است، بپردازد و از منظر آیات متعدد در حوزه کرامت انسان، به لوازم کرامت انسان دست یابد. از آنجا که نتایج و لوازم کرامت انسان امروزه با مباحث حقوق بشر رابطه ای ناگسستنی یافته است، تحلیل و تبیین آن در چارچوب قرآن کریم امری ضروری است. این مقاله با ژرف کاوی در لوازم کرامت انسان، به حق حیات، حق آزادی (آزادی در انتخاب، آزادی بیان، آزادی تشکیل اجتماعات و آزادی اندیشه)، حق برخورداری از عدالت و نیز تساوی در برخورداری از امتیازهای اجتماعی برای همه انسان ها دست یافته است.

نویسنده در مأخذشناسی حاضر، به معرفی و ارائه مشخصات کتابشناختی 256 پایان نامه می پردازد که به نوعی دربرگیرنده حیات دنیوی و اخروی، نیازهای مادی و معنوی و عناصر جسمی و معنوی انسان از منظر قرآن یا حدیث می باشند.

متفاوت بودن شرایط هر کشور در مبانی فلسفی و معرفتی، ضرورت طراحی الگویی متناسب با نیاز جامعه در راستای حل مسائل آن، با در نظر گرفتن شرایط اجتماعی، فرهنگی، علمی، اقتصادی و سیاسی را ایجاب می نماید. باورها و ارزش ها بویژه در جوامع مذهبی، نگرش ها و رفتارها را اصلاح و تعدیل کرده و آنها را شکل می دهد. هدف این پژوهش تبیین الگوی رشد کیفی انسان، به عنوان زیربنا و شالوده باورها و ارزش های انسان است. این تحقیق درصدد پاسخ به این سه سؤال است. 1) رشد کیفی انسان دارای چه سازه ها و مؤلفه هایی است؟ 2) تأثیرگذاری و تأثیرپذیری این مولفه ها بر یکدیگر چگونه است؟ 3) و درنهایت مدل پویای رشد کیفی انسان چگونه است؟ ازاین رو، روش تحقیق در این مقاله از نوع روش کیفی تحلیل محتوی، معرفت شناسی تفسیری و پدیدارشناسی است. جامعه آماری این تحقیق سی وپنج پژوهش مرتبط و معتبر است. سیستم پویای رشد انسان یک مفهوم چندبعدی است، شاخص های تشکیل دهنده آن، با دارا بودن روابط پویا، اثر متقابل و تشدید شونده بر یکدیگر دارند. هر چه انسان از باورها و ارزش های سالم تری بر برخوردار باشد، فهم و درک او نیز شایسته تر بوده، زاویه نگاه به مسائل و جهت گیری های او در تحلیل محیط و مؤلفه های یک مسئله، از کیفیت بهتری برخوردار است.