حاج ملاهادی سبزواری

برای اثبات وجود حق تعالی براهین تجربی و عقلی مختلفی از دیرباز تاکنون ارائه شده و یکی از مهم ترین دلایل عقلی در این زمینه «برهان صدّیقین» است. از برهان صدّیقین تقریرهای مختلفی موجود است که چهار تقریر از این تقریرها از ابداعات حاج ملاهادی سبزواری است. ایشان در آثارش این تقریرها را به صورت پراکنده بیان کرده که به طور خلاصه بدین گونه هستند: 1. حقیقت مرسله وجود که اصیل است به هیچ وجه عدم را قبول نمی کند. لذا واجب الوجود بالذات است، چون هیچ نقیضی، نقیض خود را قبول نمی کند. 2. حقیقت اصیل وجود، ممکن نیست زیرا درصورت امکانِ حقیقت وجود، خلف لازم می آید به دلیل آن که غیر از این حقیقت، حقیقت دیگری نیست تا به آن متعلق باشد. 3. حقیقت (مرتبه ای از مراتب وجود) یا واجب است یا ممکنِ به امکان فقری است که جهت دوری از دور و تسلسل حتماً باید مستلزم واجب باشد. 4. حقیقت اصیل وجود یا واجب است یا ممکن به امکان فقری است که آن نیز متعلق به واجب بوده و مستلزم اوست. این نوشتار به بیان این چهار دلیل پرداخته و دلیل ابداعی بودن آنها را بیان می کند و اشکالات وارده به بعضی از آن ها را مورد بررسی قرار می دهد.

مسئله حدوث اسمائی، از جمله مسائل عرفانی فلسفی است که توسط حاج ملاهادی سبزواری بیان شده است و به جهان عرفانی اشاره می کند که از ذات احدیت شروع و به عالم ناسوت ختم می شود. برخی بین این حدوث و حدوث های دیگر در فلسفه تفاوتی قائل نشده و مطرح کردن آن را غیر ضروری دانسته اند. در اینجا سعی ما بر این است تا با روش تحلیلی توصیفی با بیان انواع آن از نظر فلاسفه و تفاوت بین آنها، به تبیین مسئلة حدوث اسمائی بپردازیم. از آنجا که در جهان عرفانی سخن از ظهور و خفا ست، حدوث اسمی، تمام ماسوی الله از عوالم عقول و مجردات تا عالم ملک را در برمی گیرد. تبیین حدوث اسمی با جهان عرفانی که از مرتبة غیب الغیوب آغاز می شود، تا مراحل مادون امکان پذیر است؛ زیرا وجود، چه در سیر نزولی و چه در سیر صعودی، به مرحله ای می رسد که هیچ اسم و رسمی نیست، جز ظهور اسمای خداوند؛ و این همان حدوث اسما است؛ اما جهان فلسفی از مرتبة خلق آغاز می شود و متفاوت از آن خواهد بود.