پیامبراکرم (ص)

از منظر پیامبر مکرم اسلام سیاست و حکومت هدف نیست، بلکه وسیله ای جهت خدمت به خدا و بندگان او و رساندن جامعه به سعادت می باشد. پیامبر اسلام مهم ترین هدف سیاست را اجرای عدالت، احقاق حق، اقامه حدود و احیای ارزش های الهی و انسانی می داند. از دیدگاه اندیشمندان اسلامی نیز هدف سیاست و اخلاق همانا خیر آدمیان و رساندن انسان به فضیلت و نیک بخشی می باشد. تقید و پایبندی به مبانی و اصول اخلاقی که بر خواسته از بطن اسلام و ریشه در بعثت نبی مکرم اسلام داشته، در اندیشه و رفتار سیاسی حضرت محمد(ص) جایگاه ویژه ای دارد. در این پژوهش مهم ترین اصول سیاست اخلاقی پیامبر که عبارتند از خدا محوری و غایتمداری، کرامت و عزت انسانی، عدالت محوری، صداقت، مشورت و مشارکت پذیری، وفای به عهد و پیمان، شایسته سالاری و انتخاب شایستگان، نظارت و نقد عملکردها، طرد ریاست طلبی و محور بودن اصالت الهی و اکتفا نمودن به حداقل مواهب دنیوی پرداخته شده است. بطور کلی از دیدگاه مبارک نبوی تعامل دیانت و سیاست و همگامی سیاست با اخلاق سعادت جامعه انسانی را بدنبال خواهد داشت حضرت با بکارگیری اصول اخلاقی در سیاست این مساله را به خوبی ثابت کرده است.

اصول اعتقادی، زیربنای همه معارف اسلامی به شمار می آید. تفویض دین به پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) که گاه از آن با عنوان ولایت تشریعی یاد می شود از جمله اعتقادات شیعه به شمار می آید که آیات قرآن و روایات بر آن دلالت دارند. محدثین در مورد آن به بیان نظرات خود پرداخته و مفسرین قرآن در ضمن تفسیر آیات به آن اشاره کرده اند. آن چه در خصوص تفویض دین اهمیت دارد، برداشت های متفاوت و معانی مختلف حاصل از آن است که این خود منجر به اختلاف آراء شده است. پژوهش حاضر با روش تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، ضمن بیان معانی متفاوت تفویض دین؛ به بررسی ادله قرآنی، روایی و عقلی هریک از آن ها پرداخته و سپس معنای دیگری از تفویض دین را با عنوان «تبیین» مطرح ساخته است.

در طول تاریخ با انبیاءالهی مخالفت شده و مورد اتهام قرار می گرفتند ولی نوع تهمت ها شاید برای هر پیامبری خاص و با دیگری متفاوت بوده است. حضرت خاتم النبیین(ص) نیز از این قاعده مستثنی نبوده و همواره مورد اتهام قرار می گرفتند، این تهمت ها از سوی مستشرقان در راستای بیان مصدر آیات قرآن کریم ارائه شدند تا وحیانیت قرآن کریم را نفی کنند. به این جهت اتهام کهانت، ساحری، شاعری، بیماری صرع را تنها به پیامبر اسلام(ص) نسبت داده اند. لذا این پژوهش با بررسی نظریات از دو جهت داده های علمی و دینی و مقایسه آن ها به دنبال پاسخ به این سؤالات است که آیا بین بیماری صرع و سخنان حکیمانه ارتباطی است؟ آیا حضرت محمد(ص) دارای سابقه بیماری بوده است؟ برای پاسخ به سؤالات روش کتابخانه ای و استنادی و تجزیه و تحلیل به صورت تحلیل محتوایی کیفی(توصیفی- تحلیلی) با تکیه بر رویکرد تاریخی و علم روانشناسی به کار بسته شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که براساس شواهد تاریخی، علم روان شناسی، عقلی و نقلی، اعتراف برخی مستشرقان، شبهات مذکور بی اساس و در انگیزه شناسی مطالعات مستشرقان در دسته مغرضانه و تحت تأثیر جنگ های صلیبی که پس از شکست از مسلمانان به سمت جنگ فرهنگی و ایجاد شبهه رفتند، بیان شده است.

تفسیر لغوی، شیوه ای است که مفسر، لغات و واژگان آیات قرآن کریم را از زوایای گوناگون، مورد بررسی قرار داده و در برداشت های تفسیری خود، مفردات الفاظ قرآن و معانی گوناگون هر لغت، ریشه و اصل هر لفظ و نیز ترکیب جمله ها را محور استناد قرار می دهد. شکی نیست پیامبر (ص) طبق سنت الهی، روش خاصی را برای فهمانیدن مقاصدش اختراع نکرده است و با قومش با همان طریقه مأنوس تفهیم و تکلم که بر ایشان شناخته شده بود، سخن گفته است؛ ولی همه ی عرب زبانان زمان نزول، از معانی مختلف همه ی واژگان قرآن آگاه نبودند و در مواردی که برای فهم الفاظ و عبارات قرآن دچار اشکال می شدند، نیازمند تحقیق و تفحص از مفاد واژگان از محضر پیامبراکرم (ص) می شدند. بنابراین لغت، از همان ابتدای نزول قرآن تاکنون، اساس در شناخت دلالت های واژگان قرآنی و آگاهی به راز اعجاز ترکیب قرآنی است.

مسلمانان هنگام حفر خندق (سال پنجم هجری قمری) با صخره ای سخت روبه رو شدند که هیچ کس یارای شکستنش را نداشت و خود پیامبر(ص) آن را شکست. این ماجرا در کتب تاریخی به روایت «صخرهٔ خندق» اشتهار یافته است. براساس برخی از نقل های این روایت، رسول خدا(ص) هنگام ضربه زدن به صخرهٔ خندق به مسلمانان وعده داد که بر سرزمین های فارس، روم و یمن چیره خواهید شد. جستار حاضر می کوشد تا به این پرسش اصلی پاسخ دهد که دلایل اعتبار یا عدم اعتبار گزارش «مژدهٔ پیامبر(ص) به فتح سرزمین ها هنگام حفر خندق» چیست؟ بدین منظور، اسناد روایات را به روش نقد رجالی، بررسی و محتوای روایات را تحلیل تاریخی نموده و به این نتیجه دست یافته است که مضمون روایت صخرهٔ خندق به دو بخش تقسیم می شود. اصل ماجرای پدیدآمدن صخرهٔ خندق و شکسته شدن آن توسط پیامبر(ص) سند معتبر دارد، اما علاوه بر اشکالات متنی، اسناد تمامی نقل هایی که مژدهٔ فتح سرزمین ها را به پیامبر(ص) نسبت می دهند، نامعتبر است.

نبی اکرم(ص) به عنوان اشرف مخلوقات و آخرین پیام آور الهی، نسبت به تمامی انسانها نرمخو ومهربان بود وسیره ومنش آن حضرت که آیینه تمام نمای آموزه های قرآنی است، سرشار ازعطوفت، رحمت ومهربانی بود؛ امّا با این وجود، یکی از مسائلی که درروش حکومتی وسیره اجتماعی آن حضرت، نیازمند بررسی وتحلیل دقیق است، وجود یاعدم وجود اقتدارگرایی درعملکرد آن حضرت است که دستمایه طرح شبهات فراوانی درجهتِ ترور شخصیّت وتحریف مقام آن حضرت، قرار گرفته است. مسئله اصلی نوشتار حاضر، آن است که عدّه ای بااستناد به برخی آیات ومنابع تاریخی، شبهاتی مطرح نموده وبدین سان، به زعم خود، اقتدارگرایی شخصِ پیامبر اکرم(ص) را اثبات نموده اند که شناخت دقیق این شبهات وپاسخگویی مستدل ومتقن به آنها ودفاع از ساحَت مقدّس پیامبر(ص) را امری بایسته وضروری، ساخته است. در پژوهش حاضرکه بصورت کتابخانه ای وبا روش تحلیلِ انتقادی وتتبّع فراوان در میان کتب تاریخی وتفسیری فریقین صورت پذیرفته است، به طرح شبهات وپاسخ های مستدل باموضوع تحلیل عملکرد اقتدارگرایی پیامبر(ص) بامحوریّت غزوه بنی قینقاع پرداخته شده است. نتایج حاصل از این پژوهش، حاکی ازآن است که آیات، روایات وگزارش های تاریخی فراوانی برعدم اقتدارگرایی و وجود استبداد درسیره اجتماعی وروش حکومتی آن حضرت، تأکید دارند وتمامی ایرادها وشبهات مطرح شده دراین باره، بی اساس بوده وهیچ گونه ردّپایی از اقتدارگرایی، خصوصاً درجریان برخورد ایشان با یهودیان بنی قینقاع، مشاهده نمی گردد.