سرمایه گذاری در بخش کشاورزی

این مطالعه به بررسی روند سرمایه گذاری در بخش کشاورزی و شاخص قیمت مواد غذایی و همچنین تاثیر سرمایه گذاری در بخش کشاورزی بر قیمت مواد غذایی در ایران طی دوره ی (1389- 1365) می پردازد. به منظور تخمین مدل و تجزیه و تحلیل داده ها، روش خود توضیح با وقفه های گسترده(ARDL)[1] و آزمون هم جمعی باند مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج تجربی نشان می دهد که شاخص قیمت مواد غذایی با سرمایه گذاری در بخش کشاورزی، شاخص تولید مواد غذایی و درجه ی باز بودن اقتصاد دارای رابطه ی منفی بلندمدت است. همچنین نتایج گویای این مطلب است که شاخص قیمت مواد غذایی با درآمد سرانه، نرخ ارز و جمعیت رابطه ی مثبت بلندمدت دارد. بنابراین برای کاهش قیمت مواد غذایی سیاست گذاران می توانند با افزایش سرمایه گذاری در بخش کشاورزی، تولید مواد غذایی را افزایش دهند.

امروزه مسئله مهم در سرمایه گذاری بخش کشاورزی پایدار بودن سرمایه گذاری هاست. بر اساس مطالعات صورت گرفته سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد در سال های 2018 تا 2022، اندونزی با 888 میلیون دلار در سال، بزرگ ترین دریافت کننده جریان ورودی سرمایه گذاری خارجی مستقیم بود. برزیل با 635 میلیون دلار در سال دومین بود و پس از آن، ایالات متحده آمریکا با 621 میلیون دلار در سال در رتبه سوم قرار داشت. در همان فاصله زمانی، چین با میانگین 71/1 میلیارد دلار در سال، بزرگ ترین کشوری بود که سرمایه گذاری مستقیم خارجی خروجی را در بخش کشاورزی ارائه کرد. نروژ در رتبه دوم با ارزش میانگین 567 میلیون دلار در سال و پس از آن، ایالات متحده آمریکا با ارزش میانگین 496 میلیون دلار در سال در رتبه سوم سرمایه گذاری خارجی مستقیم با جریان خروجی قرار داشت. درنهایت، در سال های 2021 تا 2022، کشورهایی که بیشترین سهم کشاورزی را در هزینه های دولتی داشتند، مالی (5/13 درصد)، بوتان (6/10 درصد) و هند (3/7 درصد) بودند. شاخص جهانی جهت گیری کشاورزی از خط پایه سال 2015 (50/0)، به 43/0 در سال 2021 کاهش یافت و به 48/0 در سال 2022 بهبود یافت. در ادامه، با توجه به تجارب جهانی در خصوص سرمایه گذاری گزارش شده پیشنهادهای زیر ارائه می شود. بهبود و ارتقای زیرساخت ها و افزایش انگیزه سرمایه گذاری بخش خصوصی، تدوین سیاست های کشاورزی مبتنی بر افزایش سرمایه گذاری، بهبود قابلیت پیش بینی نظارتی برای افزایش اعتماد سرمایه گذاران و تخصیص منابع سرمایه گذاری در فعالیت های تحقیق و توسعه بخش کشاورزی.

بخش کشاورزی همچنان سهم قابل توجهی در اقتصاد ایران دارد اما متاسفانه سرمایه گذاری در بخش کشاورزی ایران بسیار پایین است. از این رو، افزایش سرمایه گذاری در این بخش اهمیت دارد. بدین منظور، لازم است عوامل تقویت کننده این متغیر شناخته شوند. یکی از این عوامل، تسهیلات بانکی است که بر اساس برخی نظریه های اقتصادی، موجب افزایش رشد و سرمایه گذاری می شود. برخی از اقتصاددانان بر این باورند که این تأثیر به نوع مالکیت بانک (دولتی یا خصوصی بودن آن) بستگی دارد. گروهی نیز معتقدند که تسهیلات بانک های دولتی بیشتر موجب سرمایه گذاری می شود اما برخی دیگر خلاف این نظر را دارند. بنابراین، ضروری است پژوهش هایی بدین گونه پرسش ها پاسخ دهند که «نوع مالکیت بانک ها چه نقشی در اثرگذاری تسهیلات بانکی ایفا می کند؟». در این راستا، هدف مطالعه حاضر بررسی تأثیر تسهیلات بانکی بر سرمایه گذاری بخش کشاورزی با تأکید بر نقش مالکیت بانک ها بود. بدین منظور، از روش MIDAS-GARDL استفاده شد. داده های فصلی مورد استفاده از زمستان 1388 تا زمستان 1401 را پوشش می داد و جامعه آماری تحقیق شامل بخش کشاورزی ایران بود. یافته های تحقیق نشان داد که در کل، تأثیر تسهیلات بانکی مثبت است، اما تسهیلات اعطایی بانک های دولتی در مقایسه با بانک های خصوصی تأثیر بیشتری بر سرمایه گذاری بخش کشاورزی دارد (مطابق دیدگاه طرفداران دخالت در اعطای تسهیلات بانکی)؛ افزون بر این، درآمدهای نفتی تأثیر مثبت و نرخ ارز و نرخ سود تأثیر منفی بر سرمایه گذاری دارد. با توجه به نتایج پژوهش حاضر، پیشنهاد می شود که تسهیلات بانکی کافی با نرخ سود پایین با اولویت پرداخت توسط بخش دولتی در راستای تشویق سرمایه گذاری در بخش کشاورزی اختصاص یابد.