برنامه های تلویزیون

مقاله حاضر به تحلیل مقایسه ای اثرهای استفاده از برنامه های تلویزیون و ماهواره و برخی متغیرهای رسانه ای اثرگذار بر سرمایه اجتماعی و ابعاد و مؤلفه های آن پرداخته است. چهارچوب نظری مورد استفاده در این پژوهش نظریه «کاشت» است که به وسیله جرج گربنر و همکارانش بسط و گسترش یافته است . هدف مقاله حاضر، بررسی رابطه سرمایه اجتماعی افراد با میزان استفاده آنان از رسانه های جمعی داخلی و خارجی و برخی متغیرهای زمینه ای، مانند: جنسیت، محل سکونت خانواده، طبقه اجتماعی، رشته و مقطع تحصیلی دانشجویان و میزان مصرف رسانه ای، الگوی مصرف رسانه ای، میزان اعتماد رسانه ای، میزان احساس ترغیب به مشارکت اجتماعی از سوی رسانه های جمعی، میزان احساس آگاهی بخشی رسانه های جمعی و نوع مصرف رسانه ای بر اساس ترجیح مصرف تلویزیون یا ماهواره است. براساس نتایج پژوهش، در هر دو گروه مخاطبان تلویزیون و ماهواره، افرادی که از نظر الگوی مصرف رسانه ای دارای مصرف کیفی هستند، از سرمایه اجتماعی بالاتری نسبت به مخاطبان دارای مصرف عامیانه برخوردار هستند. میزان سرمایه اجتماعی بینندگان عادی برنامه های تلویزیون و ماهواره از مخاطبان پرمصرف بیشتر است. براساس ضرایب بتای متغیرهای مستقل مورد بررسی در تحلیل مسیر عوامل رسانه ای اثرگذار بر سرمایه اجتماعی، متغیرهای میزان اعتماد رسانه ای، میزان مصرف رسانه ای، نوع مصرف رسانه ای، محل سکونت خانواده، جنسیت، میزان احساس آگاهی بخشی رسانه ها، میزان احساس ترغیب به مشارکت اجتماعی و سیاسی توسط رسانه ها و الگوی مصرف رسانه ای به ترتیب بیشترین تا کمترین تأثیر را بر سرمایه اجتماعی دانشجویان دارند

آگاهی بخشی زیست محیطی، ازجمله موضوعات موردتوجه محققان در سال های اخیر بوده است. در کشور ایران، با وجود شاخص های زیست محیطی نامناسب، افزایش آگاهی مردم و تقویت حس طبیعت دوستی می تواند در کاهش آسیب ها مؤثر باشد. یکی از این منابع آگاهی بخش، رسانه ها هستند و در این میان، تلویزیون می تواند نقشی مؤثر داشته باشد. از این رو، هدف پژوهش، بررسی تأثیر برنامه های تلویزیون بر افزایش آگاهی زیست محیطی شهروندان تهرانی است. این پژوهش، پیمایشی است و جامعه آماری آن را شهروندان 18 سال به بالای مناطق 22گانه شهر تهران تشکیل می دهند. حجم نمونه براساس فرمول کوکران 384 نفر است که به روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای انجام شده و از نرم افزار SPSS برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. پایایی پرسشنامه با استفاده از «ضریب آلفای کرونباخ» بررسی و برابر 83/0 تعیین شد. برای تحلیل داده ها از آزمون های آماری همبستگی، T، لون و کروسکال والیس استفاده شد. براساس یافته ها، 5/61 درصد پاسخگویان، از تلویزیون، درخصوص محیط زیست کسب آگاهی می کنند و بیشترین شمار مخاطبان، مربوط به مخاطبان شبکه سه با 6/82 درصد است. همچنین در بررسی رابطه تماشای برنامه های تلویزیون و کسب آگاهی در ابعاد اطلاع رسانی و دانش زیست محیطی، مقدار ضریب همبستگی به ترتیب 382/0 و 374/0 بود که وجود رابطه معنادار تأیید شد. در مجموع، هر دو بُعد، تأثیر رسانه بر افزایش آگاهی را تبیین می کند، اما برای اثربخشی بیشتر، این انتظار وجود دارد که در رسانه ملی- به ویژه حوزه سیما- با رویکرد تقویت دانش زیست محیطی، برای تولید برنامه با موضوع محیط زیست در شبکه های پرمخاطب، سیاستگذاری های لازم صورت گیرد.