فرهنگ اسلامی ایرانی

ورود آشپزخانة مدرن به ایران و عمومی شدن آن در دهة 1330 مفهوم نوین «آشپزخانه به منزلة قلب خانه» را وارد زندگی روزمرة زن ایرانی نمود. در این مقاله، از طریق پیمایش کیفی و تحلیل تطبیقی پاسخ ها، جنبه های گوناگون مفاهیم فرهنگی آشپزخانه در زندگی معاصر در قیاس با سبک پیشین زندگی، مورد مطالعه قرار گرفته است. تمرکز این مطالعه بر خانواده های مذهبی در شهر قم بوده است. طی این بررسی مشخص گردید که سه گسترة معنایی باید برای توضیح مفاهیم فرهنگی اجتماعی آشپزخانه در زندگی زنان مسلمان ایرانی در نظر گرفته شود: از فضای شخصی با محرمیت ویژه (برای زنان) تا یک فضای زندگیِ خانوادگی، از یک فضای خدماتی تا یک فضای سرشار از روح زندگی و از یک مکان مقدّس تا یک مکان عادی که دارای تداعیات خاص خود در زندگی زنان مسلمان ایرانی است. به عنوان یک نتیجه، این امر قابل ذکر است که اکنون تصویر ایده آل از آشپزخانه در متن فرهنگی مورد بحث، یک فضای شخصیِ زنانه و در همان حال، یک مکان موقّتی خصوصیِ خانوادگی است که البته فاقد همه جانبگی کیفیت فضای زندگی مربوطه تصور می شود.

در جمهوری اسلامی ایران، بالندگی فرهنگ و مراقبت از آن مورد تأکید قرار دارد و در این عرصه آنچه مهم جلوه می نماید، کاربست مفاهیم آینده پژوهانه در فعالیت های دیده بانی فرهنگی است. چرا که دیده بانی فرهنگی متضمن «پویش نشانه های تحولات فرهنگی»، «شناسایی بهنگام موضوعات پیش برنده و بازدارنده فرهنگی»، «پایش و مسئله شناسی فرهنگی» و «پشتیبانی از آینده نگاری و سیاستگذاری فرهنگی» است؛ مفاهیمی که در فعالیت های موسوم به رصد فرهنگی در کشور، آنچنان که باید، مورد توجه قرار نگرفته اند. در پژوهش حاضر، با تبیین مولفه های کلیدی دیده بانی و همچنین مختصات فرهنگ در جمهوری اسلامی ایران، چارچوب ریخت شناسانه دیده بانی فرهنگی ارائه شده است تا بستری برای فعالیت های دیده بانی سازمان های فرهنگی فراهم آورد. پژوهش حاضر، روش ریخت شناسی که روشی کیفی است را به کار گرفته است؛ تحلیل ریخت شناسانه برای ساختاردهی موضوعات چندبعدی و غیرکمی کاربرد دارد و بر فضای پارامترها و وضعیت های آن ها- به جای تأکید بر روابط علی - تأکید دارد. مطابق روش مذکور، با کاوش ادبیات(متن کاوی) و تشکیل گروه خبره 5 نفره و گفتگوهای تخصصی، 15 پارامتر برای چارچوب ریخت شناسانه دیده بانی فرهنگی طراحی شده است و وضعیت های آن ها ذیل پارامترهای محتوا و کارکرد (سطوح فرهنگ، عناصر فرهنگ، بافتار پویش، ابعاد و مولفه های کلیدی، محصولات و خروجی ها و کارکرد پشتیبانی) و پارامترهای قالب (نوع انجام فعالیت، گام های اصلی، دامنه، رویکرد انجام، تناوب انجام، افق زمانی، منابع، روش کلی و کاربر) ارائه شده است. زمینه ریخت شناسانه دیده بانی فرهنگی به منظور انتخاب مسیرها برای انجام دیده بانی فرهنگی، گزینه هایی را بر اساس پارامترها و ارزش ها ارائه می کند. انتخاب این گزینه ها به اهداف مد نظر و نیازهای کاربران بستگی دارد.

از آن جاکه جهانی شدن به دلیل ویژگی های خاص خود، نظیر گم نامی، سهولت ارتباط، هزینه پایین دسترسی، وابسته نبودن به زمان و مکان خاص و ... محملی برای انواع آسیب های اجتماعی در یک جامعه و فرهنگ آن است، این پژوهش با هدف بررسی رابطه فرهنگ ایرانی-اسلامی و پیش گیری از آسیب های اجتماعی جهانی شدن ارتباطات و اطلاعات انجام شد. پژوهش حاضر، ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر روش، توصیفی–تحلیلی و از نوع پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش را کارشناسان مرتبط و صاحب نظران آشنا با مباحث ارتباطات و اطلاعات تشکیل دادند که براساس فرمول کوکران، تعداد 155 نفر به عنوان حجم نمونه به صورت نمونه گیری احتمالی طبقه ای انتخاب شدند. درجهت گردآوری داده های لازم برای پژوهش، از پرسشنامه محقق ساخته استفاده و روایی محتوایی آن، با کسب نظر از اساتید و صاحب نظران حوزه فضای مجازی به مقدار 79/0 احراز و پایایی آن با آلفای کرونباخ، 83/0 محاسبه شد. پس از جمع آوری داده ها، از نرم افزار SPSS برای تجزیه و تحلیل آن ها بهره برده شد. یافته ها مبین آن است که فرهنگ ایرانی-اسلامی با پیش گیری از آسیب های اجتماعی جهانی شدن ارتباطات و اطلاعات رابطه معنادار دارد. بنابراین، توسعه فرهنگ ایرانی-اسلامی در اقشار مختلف جامعه می تواند از آسیب های اجتماعی پیش گیری نماید.