رابطه پزشک - بیمار

رابطة پزشک بیمار یکی از مسئله برانگیزترین انواع روابط اجتماعی است. باوجود اشتراک های جهانی دربارة این مفهوم، تفاوت های زیاد دراین زمینه جوامع را ازهم متمایز می کند. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطة پزشک و بیمار از دید بیماران و به روش ""نظریه پردازی داده محور"" انجام شده است. اطلاعات ازطریق مصاحبة نیمه ساخت یافته با 21 بیمار مراجعه کننده به مطب های خصوصی متخصصان زنان و زایمان شهر اهواز و مشاهدة جریان مشاوره های پزشکی در این مطب ها جمع آوری و به روش کدگذاری نظری تحلیل شده است. براساس تحلیل کدگذاری باز و محوری پنج مقولة ""ویزیت گروهی""، ""محدودیت زمانی""، ""تعداد زیاد بیماران""، "" آماده نبودن بیماران"" و ""رفتار اجتنابی پزشکان"" به مثابة شرایط علّی ""رابطة غیرمشارکتی و درمان محور"" به دست آمد که الگوی ارتباطی غالب میان پزشک و بیمار در قلمرو تحقیق حاضر شناخته شد. شرایط میانجی نیز در محدوده ای وسیع تر درقالب فرهنگ، الگو های ذهنی، آگاهی و اقدامات حمایتی مادی تحت بررسی قرار گرفت ""که ازآن میان، ""تحصیلات"" نقش بسیار پررنگی را ایفا می کرد. بیماران دربرابر پدیدة محوری راهبردهای ""سازگاری""، ""تحمل""، ""خودیاری"" و ""ضدیت"" را اتخاذ می کنند که مهم ترین پیامد های آنها ""افزایش خطای پزشکی""، ""آسیب مادی و روانی""، ""دلسردی از همکاری"" و ""خوددرمانی"" است و اگر برای بهبود این رابطه تدبیری اندیشیده نشود، چرخة تولید و ""بازتولید رابطه ای نابرابر"" همچنان به حیات خود ادامه می دهد.

نظریه دوم پزشکی نظریه ای است که توسط پزشک دوم درباره نظر پزشک اول و تشخیص و درمانی که به بیمار پیشنهاد داده صادر می شود. گرچه کسب نظریه دوم ممکن است برای بیمار فوایدی داشته باشد، دلالت هایی همچون ناکارآمدی پزشکی مدرن و مشکلات نظام سلامت و پیامدهایی مانند سردرگمی بیماران، استفاده بیش ازحد از منابع و امکانات و تحمیل هزینه های اقتصادی به بیمار و نظام سلامت دارد. بررسی این پدیده از منظری جامعه شناسانه می تواند در شناسایی ابعاد خرد و کلان و مدیریت آن کمک کننده باشد. از این رو هدف این مطالعه، شناسایی پدیده نظریه دوم پزشکی و عوامل مؤثر بر آن براساس تجربیات بیماران است. این مطالعه پدیدارشناسانه، با تحلیل داده های حاصل از مصاحبه با 40 نفر از کسانی که برای یک بیماری اقدام به گرفتن نظریه دوم پزشکی کرده بودند، انجام شد. شش عامل بر جست وجوی نظریه دوم پزشکی مؤثر هستند: ماهیت بیماری، ویژگی های دانش و پراتیک پزشکی، رابطه پزشک-بیمار، اتونومی بیمار، عوامل ساختاری (شامل پزشکی تجاری و کالایی شدن سلامت، تفاوت سطح توسعه، فقدان نظام ارجاع و بیمه های درمانی) و هدایت پزشک اول. پدیده نظریه دوم در ایران موضوعی است که تاکنون نادیده گرفته شده و بیماران در نبود هر نوع راهنمایی و پروتکل رسمی براساس ادراکات و منابع خود به پزشکان مختلف مراجعه می کنند. برنامه ریزی برای هدفمندکردن نظریه دوم می تواند هم به کاهش سرگردانی بیماران و کاهش هزینه های درمانی آن ها کمک کند و هم از استفاده بیش ازحد از منابع و امکانات سلامت پیشگیری نماید.