نرمش قهرمانانه

داشتن راهبرد یکی از مهم ترین و اصولی ترین نیازهای مدیران و حاکمان کشورهاست؛ زیرا تاکتیک موفق و مانور مفید، متوقف بر داشتن مبانی قوی و راهبردهای متقن است. پس از انقلاب اسلامی، رهبری نظام اسلامی، راهبردهای قویمی ارائه کرده که ضامن بقای نظام اسلامی بوده است. راهبردهای سیاسی امام خمینی ره و مقام معظم رهبری، عزت، عظمت، پیشرفت و صلابت نظام را تأمین کرده، مانع سلطه دشمن بر این کشور بوده است. یکی از راهبردهای رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، نرمش قهرمانانه، در حوزه سیاست خارجی و تعاملات بین المللی است که از سخن و سیره رسول خاتم صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام گرفته اند. این راهبرد، در مقام اجرا باید تاکتیک هوشمندانه داشته باشد و در عین صلابت و اقتدار، با دوری از هیجان، پرهیز از ایجاد التهاب و رعایت مقتضیات زمان اجرایی شود. مدیریت اجرایی کشور باید با تاکتیک مناسب، زمان و شرایط اجرای این راهبرد را فراهم کند و ضمن برقرای توازن بین واقع گرایی و آرمان خواهی، ذیل سه اصل عزت ، حکمت و مصلحت، قدرت مانور بین «اقتدار» و «انعطاف» را فراهم نماید. نرمش قهرمانانه، نه تخاصم جاهلانه است و نه سازش منفعلانه؛ بلکه تاکتیکی معقول، سازمان یافته و سنجیده که مجری سیاست خارجی در عین ادب، شدید و سخت است و با شناخت دقیق دشمن و هنرمندی در مانور، راه قهرمان شدن را هموار می کند.

در این پژوهش، به مبانی و الزامات نرمش قهرمانانه می پردازیم که یکی از مهم ترین مفاهیم و سیاست هایی است که مقام معظم رهبری در چند سال اخیر بیان داشته اند. ابتدا، به مبانی فکری رویکرد مقام معظم رهبری به سیاست خارجی، همچون راهبرد سه گانه عزت، حکمت، و مصلحت رهبری در سیاست خارجی، راهبرد نفی رابطه سلطه گر و سلطه پذیر، اصل حفظ و حمایت از هویت نظام اسلامی و حفظ جهت گیری اسلامی انقلابی پرداخته شده است؛ سپس چارچوب ادراکی مقام معظم رهبری درباره مذاکره و تبیین نرمش قهرمانانه، همچون نرمش قهرمانانه و مفهوم سازی حوزه ای جدید در نظام بین المللی، حوزه نرمش قهرمانانه روش است و نه راهبرد، نرمش قهرمانانه و حوزه توازن در آرمان و عمل، مذاکره و نرمش نه تسلیم و سازش، امید به نرمش قهرمانانه و چشم انداز روشن آینده، نرمش قهرمانانه و درک نظام بین المللی در شرایط گذار، نرمش قهرمانانه و توانمندی ها و مشکلات کشور بررسی شده است.

از گذشته، سیاست مداران ایرانی مذاکراتی را برپایه منافع ملی با کشورهای مختلف انجام داده اند (تاریخچه)؛ اما ضوابط اسلامی آن، حتی در نظام جمهوری اسلامی ایران، به صورت مدون در دسترس نبوده است (پیشینه). ازاین رو، گاه عدم کاربست اصل عزت یا ابهام در مفهوم و ماهیت اصل تسامح، باعث ایجاد چالش و تناقض در دیپلماسی کشور شده است (مسئله). بنابراین، با این پرسش روبه روییم که: کدام تسامح در عرصه سیاست خارجی ازدیدگاه اسلام، پسندیده و با نرمش قهرمانانه همراه است (سؤال)؟ تسامح یا نرمشی ازدیدگاه اسلام پذیرفتنی است که همراه با عزت و اقتدار باشد و جلوی هرگونه نفوذ و تسلط دشمن را بگیرد (فرضیه). ازآنجاکه منطق انقلاب اسلامی در تعامل با دنیا «لا تَظْلِمُونَ وَ لا تُظْلَمُونَ» است، هدف تحقیق حاضر تبیین اصل عزت و همچنین واکاوی تسامح (نرمش) ازدیدگاه اسلام است (هدف). ازاین رو، در این مقاله از روش پژوهشی توصیفی- تحلیلی استفاده شده است (روش). نتایج این تحقیق، نشان می دهد که کاربست اصل عزت به صورت توأمان با اصل تسامح (نرمشی قهرمانانه)، می تواند با پرهیز از تحمل زورگویی نظام سلطه و قدرت های مستکبر، موجبات اقتدار و عزت و منافع ملی و مصالح دینی را در عرصه های مختلف تأمین کند (یافته).

«مقاومت» در راه هدف الهی، اصلی اساسی در اندیشه انقلاب اسلامی است، اما آیا تنها کنش مقاومت برای تأمین اهداف، رودرویی و برخورد سخت است یا نرمش نیز می تواند عاملی مهم برای رسیدن به اهداف مقاومت باشد؟ آیهالله خامنه ای که بر اساس اعتقاد به قرآن، مقاومت را راهبرد خود در برابر دشمن قرار داده اند، «نرمش قهرمانانه» را روشی کارآمد در راه رسیدن به هدف شمرده اند. اتخاذ این روشِ برگرفته از قرآن، ضمن برقرای توازن بین واقع گرایی و آرمان خواهی، قدرت مانور را برای نظام اسلامی فراهم و مانع تخاصم جاهلانه و سازش منفعلانه می شود. این تاکتیک سازمان یافته و سنجیده، سیاست خارجی را در عین ادب، شدید و سخت اجرا می کند و با شناخت دشمن و هنرمندی در مانور، راه پیروزی را با کم ترین هزینه نشان می دهد. این پژوهش کتاب خانه ای به روش توصیفی تحلیلی و مستند به قرآن، برای تبیین مسأله، ادله قرآنی و شواهدی از سیره پیامبر و اهل بیت: را بررسی و با ارائه معیارها و ملاک های نرمش ثمربخش، جایگاه این رفتار را در برنامه جامع مقاومت نشان داده است. تبیین ضروری نشان دادن نوع خاصی از نرمش در مقاومت سرسختانه در برابر دشمن، نتیجه نوآورانه این پژوهش است.