اطباق الذهب

شرف الدّین شفروه از دانشمندان و نویسندگانِ زبان زدِ سده ششمِ هجری است. یکی از آثارِ او کتابی است با نامِ اطباق الذهب فی المواعظ و الخطب که آن را به پیروی از سبکِ کتابِ اطواق الذهب جاراللّه زمخشری نوشته است. ترجمه ای فارسی و کهن از این کتاب بر جای مانده که به تصحیحِ عبدالحمید ربیع نیا و علی ولی منش در سالِ ۱۳۹۱ از سویِ انتشاراتِ کتابخانه، موزه و مرکزِ اسنادِ کتابخانه مجلسِ شورایِ اسلامی به چاپ رسیده است. هدفِ نوشته حاضر بررسیِ انتقادیِ متنِ این ترجمه کهن بود. برایِ رسیدن به این هدف، متنِ چاپی با دست نوشتِ اساسِ تصحیح و متنِ عربیِ این کتاب سنجیده شد. در این سنجش، آشکار شد که متنِ چاپی نادرستی ها و کاستی ها، افتادگی ها و افزودگی هایی (از مصحّحان) دارد و کوشش شد تا این لغزش ها برطرف شود. همه افتادگی ها و افزودگی ها نیز شناسایی، گردآوردی و نشان داده شد. هدفِ دیگرِ این نوشته معرّفیِ دست نویسی کهن از این ترجمه بود. افزون بر معرّفی، متنِ این دست نوشت با متنِ چاپی سنجیده و امتیازهایِ آن یاد کرده شد. بهره گیری از این نسخه کهن و ارزش مند برایِ دست یابی به متنی تن درست و پاکیزه، کامل و کم غلط در تصحیح هایِ بعدی بایسته می نماید.

کتاب وزین «اطباق الذهب فی المواعظ والخطب» اثر شرف الدین شفروه اصفهانی، از نویسندگان و شاعرانِ ایرانی در سده ششم هجری است که آن را به سبک مقامات و به تقلید از اثر «اطواق الذهب» زمخشری، با اسلوبی مسجّع و دارای محتوایی تعلیمی و اخلاقی نگاشته است. «اطباق الذهب» در قالب نثر فنّی، دارای حدود 100 مقاله تعلیمی در موضوعات مختلفی همچون مذمّت دنیاپرستی، بُخل، پیروی از هوس، فخرفروشی و .. و نیز دعوت به خیرخواهی نسبت به ضعیفان، غنیمت دانستن لحظات زندگی، یادآوری مرگ، سخاوت و بخشش و ... است. شفروه برای پرهیز از خشکی و تلخی پند و اندرز و مسرت طبع، گاه در الفاظ قلیل، معانی کثیر آورده و سخن خویش را به طبع زیور آیات و احادیث که از اندیشه ژرف او حکایت می کند، می آراید؛ از همین روی، اثرپذیری شفروه از متون دینی به ویژه قرآن کریم و نهج البلاغه، از بارزترین مؤلفه های ساختاری در مضامین تعلیمی در «اطباق الذهب» است. در این پژوهش به روش تحلیلی- توصیفی و با بررسی این اثر گمنامِ تعلیمی، مهم ترین انگاره های تعلیمی- اخلاقی در اثر مذکور مورد بازخوانی و تحلیل قرار خواهد گرفت