عملیات طوفان الاقصی

عملیات طوفان الاقصی در 7 اکتبر 2023 توسط شاخه نظامی حماس، اقدام نظامی بی سابقه ای در مناقشه طولانی مدت اسرائیل و فلسطین محسوب می شود. هرچند می توان اقدام حماس را بر پایه وضعیت اشغال و حق تعیین سرنوشت توجیه کرد اما پاسخ اسرائیل به این عملیات، گسترده، ویرانگر و بی سابقه بوده است؛ به نحوی که نمی تواند منطبق با دفاع مشروع قلمداد شود. کشتار هزاران نفر انسان های بی گناه غیرنظامی، استفاده از سلاح های ممنوعه، تخریب مراکز پزشکی، بیمارستان ها و فروپاشی نظام سلامت، محاصره همه جانبه غزه و عدم دسترسی مردم به کالاهای حیاتی موردنیاز ازجمله غذا، آب و دارو که عملاً گسترش قحطی را در پی داشته است، تخریب خانه ها و وادار کردن مردمان شمال غزه به کوچ اجباری به مناطق دیگر، بخشی از قساوت های آشکار اسرائیل است که می تواند به عنوان رکن مادی جرم نسل کشی، مورد ارزیابی قرار بگیرد. این مقاله به شیوه توصیفی، تحلیلی و در پرتو گزارش های رسمی، دکترین و رویه قضایی بین المللی به این پرسش پاسخ می دهد که آیا ارکان مادی و معنوی نسل کشی (قصد خاص) در پرتو عملیات نظامی اخیر اسرائیل علیه فلسطینیان (مردم غزه) محقق شده است؟ مقاله نتیجه می گیرد که در پرتو اقدام های انجام شده توسط اسرائیل، رکن مادی، به ویژه قتل اعضای گروه و همچنین رکن معنوی جرم نسل کشی در عملیات طوفان الاقصی (7 اکتبر 2023)، توسط اسرائیل محقق شده است؛ به گونه ای که دیوان کیفری بین المللی می تواند در این مورد، صلاحیت خود را اعمال کند.

۱۵ مهر ۱۴۰۲ (7 اکتبر 2023) حمله چند جانبه گروه حماس از نوار غزه به جنوب اسرائیل، این رویداد را به تیتر یک رسانه های سراسر دنیا تبدیل کرد. این اقدام که شروع درگیری های مسلحانه بین اسرائیل و گروه های شبه نظامی فلسطینی به رهبری حماس بود در رسانه ها بازنمایی گسترده یافت و رسانه ها براساس سیاست های خبری خود رویکرد خاصی در انعکاس این رویداد در پیش گرفتند. هدف این پژوهش بررسی بازنمایی رسانه ای جنگ اسرائیل و غزه در خبرگزاری ایرنا و سایت بی بی سی فارسی، سایت العربیه فارسی و سایت دویچه وله فارسی است. بدین منظور از روش تحلیل گفتمان انتقادی تئون ون دایک به منظور دستیابی به هدف پژوهش استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد رسانه های مذکور گفتمانی متفاوت از جنگ اسرائیل و غزه ارائه کرده اند که بیانگر موقعیت ایدئولوژیکی هستند که رسانه ها در آن مشغول به فعالیت هستند. در گفتمان خبرگزاری ایرنا بر این نکته تأکید شده است که بازگشت موضوع فلسطین به جایگاه اصلی اش در افکار عمومی جهانی هدف اصلی انجام عملیات طوفان الاقصی بوده است. درعین حال این مسئله پیامد عملکرد جامعه جهانی و به ویژه کشورهای جهان اسلام بوده است که به دنبال عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی بوده اند. در گفتمان بی بی سی فارسی اقدامات حماس عامل اصلی جنگ رخ داده تلقی شده و تصمیمات بعدی اسرائیل و جنگ به راه افتاده اقدامی تلافی جویانه بوده است. دویچه وله فارسی نیز دیدگاهی مشابه با بی بی سی فارسی دارد هرچند که در این زمینه تلاش می کند دین اسلام را عامل اصلی این اقدامات نشان دهد و آن را در تقابل با غرب نشان دهد. در گفتمان العربیه فارسی بر نقش ایران در این زمینه تأکید شده که رفتاری معامله گرانه داشته و مانع از دخالت حزب الله لبنان در این جنگ شده است. همچنین، در روزهای آغازین این عملیات العربیه فارسی آن را به سطح اقدامی فردی تقلیل داده است که از این طریق به دنبال کاهش اختلال در روابط اسرائیل با کشورهای عربی است.

مقدمه و اهداف: عملیات طوفان الاقصی مهمترین رخداد سیاسی جهان در سال 2023 و 2024 بود. این عملیات فصل جدیدی را در تحولات فلسطین و منطقه غرب آسیا رقم زد. به همین خاطر مورد توجه شدید افکار عمومی جهان، رسانه ها و تحلیلگران سیاسی و نظامی قرارگرفت. یکی از کانون های توجه این تحلیلگران و اصحاب رسانه، موضعگیری های ایران و صحبت های مقام معظم رهبری پیرامون این رخداد بود. در تحلیل این صحبت ها عموماً به وجه ظاهری کلام رهبری توجه شده و از معانی، مقصودها و روند کلی نهفته در پشت آن غفلت شده است. یکی از نظریه هایی که در این راستا بسیار سودمند است نظریه کنش گفتار جان سرل است. هدف مقاله حاضر تحلیل کنش گفتارهای رهبری پس از عملیات طوفان الاقصی است. روش ها: برای پاسخ به سوال پژوهش تمام سخنرانی های آیت الله خامنه ای ظرف یک سال پس از عملیات طوفان الاقصی جمع آوری و از طریق روش های کمی (آمار توصیفی) و کیفی (تبیینی) مورد بررسی قرار گرفت. جمع آوری داده ها با استفاده از نمونه گیری هدفمند انجام شد و روایی محتوایی از طریق گروه کانون واحد تایید گردید. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که رهبری از تمام پنج نوع کنش گفتاری سرل ستفاده کرده است. او به ترتیب فراوانی از کنش گفتاری اظهاری (15/46 درصد)، عاطفی (47/24 درصد)، اعلامی (68/14 درصد)، ترغیبی (79/9 درصد) و تعهدی (89/4 درصد) بهره برده است. تحلیل آماری کنش گفتاری مقام معظم رهبری نشان می دهد که کنش اظهاری بیشترین بسامد یعنی 15/46 درصد را در سخنرانی های وی داشته است. در این کنش هدف رهبری روشن کردن وضعیت منطقه برای مخاطبان و بیان دیدگاه ها و جمع بندی خود درباره رویدادهای جاری بوده است. کنش گفتاری عاطفی در رتبه دوم قرار دارد و 47/24 درصد از اظهارات او را تشکیل می دهد. این کنش خصوصیات روانی گوینده مانند ابراز علاقه، نفرت، تأسف، خوشحالی، پشیمانی، لذت، سرزنش، تبریک و تحسین نسبت به یک موضوع را منعکس می کند. کنش گفتاری اعلامی با بسامد 68/14 در رتبه سوم کنش گفتارهای رهبری جای گرفته است. این کنش شامل اظهاراتی است که هدفشان ایجاد تغییرات واقعی در دنیای خارج است. چنین کنشی می تواند به عنوان راهی برای توضیح تغییرات واقعی در جهان خارج بکار گرفته شود. کنش تعهدی با 79/9 درصد در رتبه چهارم قرار دارد. در این کنش، گوینده از طریق ساختارهای دستوری، پرسشی و همچنین تحسین و سرزنش مخاطبان را تشویق می کند تا دست به اقداماتی خاص زده یا از انجام برخی کارها خودداری کنند. آیت الله خامنه ای تلاش کرده است تا جنبش های اسلامی در منطقه را ترغیب کند تا علیه سبعیت اسرائیل وارد عمل شده و کمک های انسانی خود را به دست مردم غزه برسانند. کمترین فراوانی کنش گفتاری در سخنان آیت الله خامنه ای مربوط به کنش تعهدی با 89/4 درصد است. این کنش شامل تعهد گوینده به انجام یا خودداری از انجام اقداماتی در آینده از طریق وعده دادن یا سوگند خوردن است. این جنبه از سخنان مقام معظم رهبری نشان دهنده تعهد جمهوری اسلامی ایران به ادامه حمایت از مردم مظلوم فلسطین است. نتیجه گیری: استفاده از کنش گفتاری اظهاری نشان می دهد که رهبر انقلاب معتقد است تحولات غزه و عملیات طوفان الاقصی به طور کافی برای افکار عمومی ایران و مخاطبان منطقه ای تبیین نشده است؛ بنابراین ضروری است زوایای مختلف آن ها روشن شود. او به طور مداوم تأکید کرده است که جنگ امروز جنگ روایت ها و رسانه هاست. بنابراین، عدم تولید روایت های جامع و دست اول درباره رویدادهای غزه بر تصمیم وی برای استفاده از کنش گفتاری اظهاری تأثیر گذاشته است. علاوه بر توضیح دقیق تحولات منطقه، رهبری سعی کرده است احساسات و عواطف جهان اسلام را برای حمایت از فلسطین بسیج نماید تا شرایط برای برای تسهیل پیروزی گروه های فلسطینی و کاهش رنج آن ها فراهم شود.