مطالب مرتبط با کلیدواژه

هن


۱.

کاربردها، گونه ها و تحولات یک عامل ربط (هِن) در گویش قدیم شیرازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: گویش قدیم شیرازی فعل هن است صیغه سوم شخص مفرد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸ تعداد دانلود : ۵۹
اشعار بازمانده از گویش قدیم شیراز یکی از ارزشمندترین مجموعه های گویش های کهن ایرانی است که هنوز ابهامات واژگانی، دستوری و معنایی فراوانی دارد. یکی از کلمات مبهم این گویش که با تفاوت های بنیادین معنایی و کاربردی در گویش هروی کهن نیز به کار رفته، فعل «هن» است. این کلمه در فر هنگ های قدیم فارسی با قیدِ «در گویش قدیم شیراز» با معنی «است» مدخل شده است. در این مقاله با توجه به تفاوت های اساسی این فعل در گویش شیرازی و هروی، تنها به کاربردهای این فعل در گویش شیرازی خواهیم پرداخت. براساس اشعار شاه داعی شیرازی و با اشاره به برخی از ابیات دیگر بازمانده از این گویش سعی خواهیم نمود انواع، تکواژگونه ها، کاربردها، تحولات و درنهایت صورت اصلی آن را نشان دهیم. «هن» /h-en/ در گویش شیرازی کهن به سه صورت به کار می رود: 1. با h- آغازین (کامل با n): (هِن) /hen?/؛ 2. با h- آغازی (ناقص بیn): (هِه) /he/ (به ندرت ه /e/، مشابه فارسی گفتاری)؛ 3. بدون h- آغازین: (ِ ن) /-en?/ (به ندرت ن /n/). «هن» و «هه» در این گویش تنها به عنوان عامل (فعل) ربط به کار رفته است؛ اما گونه بدون h آغازی این فعل در فرایند دستوری شدگی تا مرحله تهی شدگی کامل نیز پیش رفته است. درنهایت با توجه به کاربردهای دستوری و معانی این واژه، به عنوان یک پیشنهاد ریشه شناختی که باید دقیق تر بررسی شود، شاید بتوان «هن» را محصول تحول صیغه سوم شخص قاعده مند فعل h- دانست: hēd/ hed > hen.  
۲.

تحلیل معانی و تبیین کاربردهای یک واژه نادر در ترجمه های کهن قرآنِ حوزه هرات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: ترجمه کهن قرآن فارسی هروی هن فعل اسنادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹ تعداد دانلود : ۹
در برخی از ترجمه ها و تفسیرهای کهن قرآن در حوزه هرات، در ترجمه لغاتی خاص، واژه «هن» به کار رفته که معنای آن روشن نیست. در اغلب فرهنگ های کهن فارسی، لغت «هن» را مختص گویش شیرازی کهن و به معنی «است» دانسته اند؛ اما بررسی این لغت در ترجمه های کهن قرآن در حوزه هرات نشان دهنده تفاوت کاربرد و معنی آن با متون شیرازی است. در مقاله حاضر که به شیوه توصیفی- تحلیلی نوشته شده، در مرحله نخست تمامی نمونه های این لغت که در ترجمه های قرآن حوزه هرات آمده، گردآوری شده است. سپس با مراجعه به متن قرآن و معادل های این واژه در زبان عربی از یک سو و ریشه یابی و تبیین کاربردها و معانی کهن این واژه در متون دوره فارسی میانه و قرون نخست اسلامی از سوی دیگر، تلاش شده است که معانی و کاربردهای این واژه نادر در ترجمه های قرآنی تبیین و تحلیل شود. مهم ترین نتایج به دست آمده از پژوهش حاضر به شرح ذیل است: در اغلب موارد «هن» به صورت کاملاً مکانیکی و بدون توجه به ساختار نحوی زبان فارسی در ترجمه بخشی از عبارات «هذا»، «هاتین»، «هَؤلاء»، «یومئذٍ»، «کذلک»، «هنالک»، «الان» و «ل َ» آمده و بنابراین، نه در عربی فعل محسوب می شود و نه در ترجمه فارسی در جایگاه فعل اسنادی است. «هن» در ترجمه تک واژهایی از لغات «هذا، هاتین، هؤلاء و ...» به کار می رود که معنی تنبیه، توجه و تأکید دارند. در مواردی هم که به نظر می رسد «هن» معادل روشنی در متن عربی آیه شریفه ندارد و به عنوان فعل اسنادی/ عامل ربط به کار رفته، همان معنای تأکید و تنبیه پیش گفته را دارد. بنابراین، می توان نتیجه گرفت در گونه هروی زبان فارسی «هن» به عنوان گونه ای از صیغه سوم شخص مفرد فعل h- «هست/ است» یکی از مؤلفه های معنایی از یاد رفته این فعل در دوره میانه، یعنی قطعیت و حتمیت و تأکید بر بی زمانی اسناد را در خود حفظ کرده و به دوره جدید زبان فارسی انتقال داده است.