تحلیل معانی و تبیین کاربردهای یک واژه نادر در ترجمه های کهن قرآنِ حوزه هرات (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
در برخی از ترجمه ها و تفسیرهای کهن قرآن در حوزه هرات، در ترجمه لغاتی خاص، واژه «هن» به کار رفته که معنای آن روشن نیست. در اغلب فرهنگ های کهن فارسی، لغت «هن» را مختص گویش شیرازی کهن و به معنی «است» دانسته اند؛ اما بررسی این لغت در ترجمه های کهن قرآن در حوزه هرات نشان دهنده تفاوت کاربرد و معنی آن با متون شیرازی است. در مقاله حاضر که به شیوه توصیفی- تحلیلی نوشته شده، در مرحله نخست تمامی نمونه های این لغت که در ترجمه های قرآن حوزه هرات آمده، گردآوری شده است. سپس با مراجعه به متن قرآن و معادل های این واژه در زبان عربی از یک سو و ریشه یابی و تبیین کاربردها و معانی کهن این واژه در متون دوره فارسی میانه و قرون نخست اسلامی از سوی دیگر، تلاش شده است که معانی و کاربردهای این واژه نادر در ترجمه های قرآنی تبیین و تحلیل شود. مهم ترین نتایج به دست آمده از پژوهش حاضر به شرح ذیل است: در اغلب موارد «هن» به صورت کاملاً مکانیکی و بدون توجه به ساختار نحوی زبان فارسی در ترجمه بخشی از عبارات «هذا»، «هاتین»، «هَؤلاء»، «یومئذٍ»، «کذلک»، «هنالک»، «الان» و «ل َ» آمده و بنابراین، نه در عربی فعل محسوب می شود و نه در ترجمه فارسی در جایگاه فعل اسنادی است. «هن» در ترجمه تک واژهایی از لغات «هذا، هاتین، هؤلاء و ...» به کار می رود که معنی تنبیه، توجه و تأکید دارند. در مواردی هم که به نظر می رسد «هن» معادل روشنی در متن عربی آیه شریفه ندارد و به عنوان فعل اسنادی/ عامل ربط به کار رفته، همان معنای تأکید و تنبیه پیش گفته را دارد. بنابراین، می توان نتیجه گرفت در گونه هروی زبان فارسی «هن» به عنوان گونه ای از صیغه سوم شخص مفرد فعل h- «هست/ است» یکی از مؤلفه های معنایی از یاد رفته این فعل در دوره میانه، یعنی قطعیت و حتمیت و تأکید بر بی زمانی اسناد را در خود حفظ کرده و به دوره جدید زبان فارسی انتقال داده است.Analysis of Meanings and Explanation of Applications of a Rare Word in Ancient Translations of the Quran in the Herat Region
In some of the ancient translations and exegesis of the Quran in the Herat region, a specific word, "Ḥin," has been used whose meaning is unclear. In most ancient Persian cultures, the word "Ḥin" is considered specific to the ancient Shirazi dialect and means "Is"; however, examining this word in the ancient translations of the Quran in the Herat region indicates differences in its usage and meaning compared to Shirazi texts. In this descriptive-analytical article, all instances of this word in the translations of the Quran in the Herat region have been collected in the first stage. Then, by referring to the Quranic text and equivalents of this word in Arabic on one side, and tracing the roots and explaining the ancient applications and meanings of this word in Middle Persian texts and early Islamic periods on the other side, an effort has been made to clarify and analyze the meanings and applications of this rare word in Quranic translations. The crucial results obtained from this research are as follows: In most cases, "Ḥin" is mechanically used without considering the grammatical structure of the Persian language in the translation of phrases such as "Hādhā," "Hātayni," "Hāʼulāʼ," "Yawmaʼidhin," "Kadhālika," "Hunālika," "Alʼān," and "Ka" and therefore, it is not considered a verb in Arabic nor as an auxiliary verb in Persian translation. "Hunna" is used in translating terms from words like "Hādhā, Hātayni, Hāʼulāʼ, etc." which signify warning, attention, and emphasis. In cases where "Hunna" seems to have no clear equivalent in the Arabic verse and is used as an auxiliary verb/agent, it carries the same emphasis and warning meaning mentioned earlier. Therefore, as conclusion, in the Heravi genre of Persian language, "Hunna" as a form of the third-person singular verb h- "Is" has preserved one of the semantic components of this verb from the Middle Persian period, namely certainty, definiteness, and emphasis on the timeless nature of documents, and transferred it to the new era of the Persian language.
تبلیغات
