مهندسی شیمی

درس موازنه مواد وانرژی از اساسی ترین دروس در رشته مهندسی شیمی به حساب می آید و به عبارتی پیش نیاز تمامی دروس اصلی و تخصصی این رشته می باشد. با توجه به این که زمینه کار مهندسی شیمی درکشور ما به دلیل صنایع مرتبط با این رشته وسیع می باشد تربیت مهندسان متخصص و دارای دانش کافی از سوی واحدهای دانشگاهی از ضروریات به شمار می رود. در این مقاله با انجام مطالعات کتابخانه ای ابتدا مقدمه ای درباره وضعیت مهندسی شیمی در کشور گفته می شود، سپس این رشته از لحاظ نحوه آموزش در دانشگاه ها به اختصار بررسی می گردد و در ادامه به نحوه تدریس موازنه مواد و انرژی پرداخته می شود. با توجه به این که ضعف اساسی در این درس در واحد دانشگاهی مذکور بین دانشجویان دوره کارشناسی مهندسی شیمی مشهود بوده است، در این پژوهش به بررسی این موضوع از روش تحقیق توصیفی پرداخته شده است. جامعه آماری شامل دانشجویان مهندسی شیمی بوده است که 32 نفر به عنوان نمونه آماری در این پژوهش شرکت کردند. ابزار گردآوری داده های پژوهش پرسشنامه محقق بوده که چهارجنبه ای که می توانست عامل ضعف دانشجویان دراین درس مطرح باشد بیان گردید. این عوامل شامل ضعف در دروس پایه(شیمی،فیزیک،ریاضی)، استفاده از اساتید جدیدالورود وکم تجربه، عدم اعتماد به نفس واضطراب ناشی ازمشروط شدن به علت تعداد واحد بالای درس و کمبود منابع کمک درسی برای این درس معرفی گردید. داده های نتایج با روش های آماری مناسب تحلیل شدند.

پیشرفت زیست شناسی شاخه های جدیدی مانند «مهندسی زیست پزشکی» و «زیست فناوری» را در عرصه مهندسی به وجود آورده است. توسعه شاخه های مذکور که همگی میان رشته ای هستند، در گرو فعالیتهای مهندسان شیمی آشنا با علم زیست شناسی است. لزوم فعالیت مهندسان شیمی در حوزه های مهندسی مرتبط با زیست شناسی؛ و اجتناب ناپذیربودن استفاده از ابزار زیست شناسی در مواجهه با چالشهای زیست محیطی، اقتصادی و صنعتیِ پیش روی مهندسان شیمی نشان می دهد که در عصر جدید، آشنایی با شیمی به تنهایی، پاسخگوی نیازهای مهندسان شیمی و صنعت نیست، و علم زیست شناسی باید در کنار علم شیمی به عنوان یکی از ارکان اصلی ساختار آموزش مهندسی شیمی مدرن در نظر گرفته شود. برخلاف کشورهای پیشرفته، که این مهم را در ساختار نظام آموزشی مهندسی شیمی اعمال می کنند و حتی عنوان این رشته را به «مهندسی شیمی و زیست شناسی» و نظایر آن تغییر داده اند، در ایران به جز تعداد محدودی، که در مقاطع تحصیلات تکمیلی در گرایش خاصی از حوزه مذکور تحصیل کرده اند، مهندسان شیمی از دانش زیست شناسی برای مواجهه با چالشهای جدید بی بهره اند. این پژوهش با هدف آگاهی رسانی درباره ضرورت گذار از «مهندسی شیمی» به «مهندسی شیمی و زیست شناسی»، که متخصصان آن مهندسان شیمی آشنا با زیست شناسی هستند، انجام شده و در این راستا به بررسیِ کلیات برنامه آموزشی رشته «مهندسی شیمی و زیست شناسی» و مباحث روز آن پرداخته و پیشنهاد می کند که با به روزرسانی برنامه درسی مهندسی شیمی، و یا تأسیس چنین رشته هایی، زمینه فعالیت در حوزه های جدید مهندسی و همچنین مواجهه هرچه مؤثرتر با چالشهای روز فراهم شود.

در ادامه بخش پیشین که درباره هم پوشانی حوزه های زیست شناسی و مهندسی شیمی بحث و بررسی شد و از ضرورت تربیت مهندسان شیمی آشنا با زیست شناسی یا «مهندسان شیمی و زیست شناسی» سخن به میان رفت، در این نوشته به بررسی شرایط تحصیل، برنامه های آموزشی، دانشگاه های پیشرو، روند تولید علم، و موقعیت صنعتی رشته «مهندسی شیمی و زیست شناسی» پرداخته شده است. در این پژوهش از گرایش دانشکده های مهندسی شیمی آمریکا به رشته مذکور گفته شده است. همچنین، گزارشی درباره روند روبه رشد چاپ مقالات و همچنین تعداد همایش های مرتبط با این رشته (که نشان از کاربردی بودن «مهندسی شیمی و زیست شناسی» دارد) ارائه شده است. گفته شد که در کشورهای پیشرفته، توسعه حوزه های مهندسی مرتبط با زیست شناسی، و تمسک صنایع مختلف به زیست شناسی برای مواجهه با چالش های روز، موجب شده است که بازار کار به مهندس «شیمی و زیست شناسی» نیازمند باشد و سرمایه گذاری های کلانی در زمینه صنایع مرتبط با مهندسی «شیمی و زیست شناسی» صورت پذیرد. همچنین درخصوص بیگانه بودن مهندسان شیمی ایرانی، به جز عده اندکی، که در مقطع تحصیلات تکمیلی در گرایشهای مرتبط با زیست شناسی ادامه تحصیل می دهند، بحث شده است. این پژوهش پیشنهاد می کند که باتوجه به فراگیرشدن موج توسعه زیست شناسی و حوزه های مهندسی مرتبط با آن، و نیز باتوجه به چالش های زیست محیطی، صنعتی و اقتصادی؛ اصلاح نظام آموزش مهندسی شیمی و پرورش مهندسان شیمی آشنا با زیست شناسی در برنامه کاری مسئولان امر قرار گیرد.

فناوری امروزه بشر را می توان مدیون تلاش، نوآوری و خلاقیت مهندسان دانست. مهندسان برآنند تا هر روزه با کشف راه ها و ابزارهای جدید و پیشرفته، زندگی را بر انسان آسان تر کنند. تأثیر بسزای برنامه درسی دانشگاه ها بر توانایی های دانش آموختگان مهندسی و سرعت فناوری عصر حاضر ایجاب می کند که برنامه درسی دانشگاه ها به صورت مداوم ارزیابی و در صورت لزوم، کمبودها و نقاط ضعف آن رفع و تصحیح شود. بدین منظور، می توان از مقایسه برای تشخیص نقاط قوت و ضعف برنامه های درسی بهره برد. علاوه بر این، با پیشرفت هر روزه علوم،  نیاز به جایگزینی روش های سنتی تدریس با روش های نوین تر به منظور یادگیری مؤثرتر دانشجویان احساس می شود. بدین منظور، با مقایسه برنامه درسی و روش تدریس رشته مهندسی شیمی در دانشگاه های ایران و تعدادی از دانشگاه های برگزیده آمریکا، پژوهش حاضر برای بهبود آموزش رشته مهندسی شیمی در کشور انجام شد. ابتدا درباره شیوه های جدید تدریس رشته های مهندسی در این دانشگاه ها بحث و بررسی صورت گرفت و سپس، دروس اصلی ارائه شده در دانشگاه های مورد مطالعه و دروس مختص گرایش های رایج موجود در این رشته بررسی شد. در نهایت، نتایج به دست آمده از این مطالعه برای بهبود کیفیت شیوه و برنامه آموزشی در کشور    به ویژه در رشته مهندسی شیمی ارائه شد.

آزمون جامع دکتری در مرحله گذار از بخش آموزشی به بخش پژوهشی برگزار می شود. هدف از اجرای این آزمون ارزیابی توانمندی هایی است که دانشجو در بخش آموزشی کسب کرده است. در این تحقیق یک مطالعه تطبیقی و مقایسه ای در زمینه اهمیت و اجرای آزمون جامع دکتری در دانشگاه های منتخب آمریکا و ایران انجام شده است. با توجه به آنکه این آزمون یک آزمون تخصصی است، این مطالعه برای رشته مهندسی شیمی انجام شده است. نتایج پژوهش نشان داد که در دانشگاه های منتخب آمریکا و دانشگاه های منتخب ایران آزمون جامع به صورت کتبی یا شفاهی یا ترکیبی از هر دو برگزار می شود. در بیشتر دانشگاه های منتخب ایران این آزمون به صورت کتبی برگزار می شود. البته، پیشنهاد می شود که برای بررسی تسلط دانشجو بر اصول و مبانی رشته مهندسی شیمی، آزمون جامع به صورت شفاهی هم برگزار شود. همچنین نتایج مطالعه تطبیقی نشان داد که در دانشگاه های منتخب آمریکا سرفصل و منابع این آزمون مشخص است و به دانشجویان اعلام می شود. این در حالی است که منابع و سرفصل این آزمون در دانشگاه های ایران مشخص نیست. همچنین در دانشگاه های آمریکا آزمون جامع شامل مبانی مهندسی شیمی است که بیشتر در سطح کارشناسی برگزار می شود، اما در دانشگاه های منتخب ایران آزمون جامع بیشتر در سطح  تخصیلات تکمیلی برگزار می شود.

در بررسی پیدایش مهندسی شیمی در ایران و تغییات و تحولاتی که در برنامه های درسی آموزش مهندسی شیمی رخ داده است سه دوره متمایز قابل تشخیص می باشد: - دوره اول از تأسیس مدرسه صنعتی ایران و آلمان توسط آلمانیها در سال 1307 تا تأسیس دانشکده فنی دانشگاه تهران در سال 1313 - دوره دوم از تأسیس دانشکده فنی دانشگاه تهران در سال 1313 تا ظهور انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 - دوره سوم پس از انقلاب اسلامی ایران تا کنون. هریک از این دوره ها دارای ویژگیهای منحصر به خود می باشد. در این مقاله علاوه بر بررسی ویژگیهای هریک از این دورهها، روند تکوین رشته مهندسی شیمی در دانشکده فنی دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی امیرکبیر(پلی تکنیک تهران)، دانشگاه شیراز، دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه صنعت نفت و دیگر دانشگاهها مورد مطالعه قرار گرفته است.

در این مجموعه سیستم فعلی آموزش رشته مهندسی شیمی به عنوان یکی از رشته های مهندسی استراتژیک کشور مورد ارزیابی و نقد قرا گرفته و با توجه به تغییرات عمده در صنعت جهان و نگرش جدید به فناوری، یک تعریف جدید از این رشته ارائه شده است. بر اساس تعریف ارائه شده، پیشنهادهای لازم به منظور بهبود بازده سیستم آموزش مهندسی شیمی در ایران ارائه شده است. در این زمینه از یک سو توجه به نیاز صنعت و از سوی دیگر، توجه بیشتر صنعت به امر سرمایه گذاری در جهت تولید فناوری با استفاده از متخصصان دانشگاهی به عنوان دو راهکار اساسی در شناسایی هرچه بیشتر و کارایی بیشتر این رشته مورد توجه قرار گرفته است.

در این مقاله نخست مراحل شکل گیری و پیشرفت حرفه مهندسی شیمی در دویست سال گذشته ( 1960 1760 م) مرور می شود، درباره آموزش و کاربردهای  شیمی و شیمی صنعتی در اروپا به ویژه آلمان توضیح داده می شود، تأسیس دانشگاههای مهم در اروپا و آمریکا و روند پیشرفت آموزش و پژوهش در امر مهندسی شیمی در قرن بیستم به صورت تقویم نگاری ارائه و پیامدهای دو جنگ جهانی در جهت گیری مهندسی شیمی، محتوای آموزشی و کاربردهای گوناگون آن بررسی می شود، وضعیت شیمی، مهندسی شیمی و صنایع شیمیایی در ایران در قرن حاضر نیز بررسی م گردد و سپس شاخه های مختلف مهندسی شیمی و پیشرفتهای هریک و آثار آن بر تمدن معاصر (2000 1960) مورد بررسی قرار می گیرد و مهم ترین نقاط عطف در مسیر تحول و سمت گیری مهندسی شیمی در هر دهه معرفی می شود. آمار دانش آموختگان مهندسی شیمی در سالهای اخیر در جهان و در ایران و نیز مهم ترین چالشهای این حرفه در آستانه قرن بیست و یکم بررسی می شود. در بخش سوم، چشم انداز مهندسی شیمی در آینده (2020 2000) بررسی می شود. پیشرفتهای نرم افزاری و شبکه های کامپیوتری، کاربردهای هوش مصنوعی، فناوری ها و ابزار نوین، آموزش مهندسی شیمی در آینده، فرصتها، بازارها و محرکهای نو معرفی و در پایان به مسئله توسعه پایدار و نقش مهندسی شیمی با تأکید بر مسائل ایران پرداخته می شود.

در این مجموعه معایب سیستم آموزشی مهندسی شیمی در ایران از جهات مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرا گرفته و راهکارهای لازم برای کاهش اثرهای منفی این معایب یا حذف آنها ارائه شده است. همچنین، با توجه به شرایط فعلی آموزش این رشته در ایران اولویت های اساسی در زمینه آموزش مهندسی شیمی ارائه شده است به منظور کاهش محدودیت های شغلی فارغ التحصیلان این رشته و نظر به قابلیت های فارغ التحصیلان آن در کلیه صنایع پیشنهاد شد تا تمام گرایش های موجود در دوره کارشناسی حذف گردد. همچنین، با تحلیل و ارزیابی قابلیت های مهندسان شیمی در چهار زمینه شبیه سازی، طراحی، برآورد پارامترهای فرایندی و بهینه سازی نیازها و اولویت های آموزشی مهندسی ارائه شده است. همچنین، در زمینه گزینش دانشجویان دوره های کارشناسی پیشنهاد شد که به منظور انتخاب دانشجویان مستعدتر ضریب مؤثر بودن درس شیمی از 4 به 2 کاهش یابد و در آزمون های ورودی دوره های کارشناسی ارشد حداقل در دروس اصلی شامل پدیده های انتقال آزمون بهصورت تشریحی برگزار شود.

هدف از این مقاله مروری بر وضعیت فعلی آموزش و پژوهش مهندسی شیمی در سطح جهان، جهت گیری و نقش آن در توسعه فناوری هایی است که برای امنیت ملی، بهزیستی و شکوفاییی اقتصادی هر ملتی حیاتی است. در این زمینه ضمن بررسی اجمالی توسعه برنامه های آموزشی مهندسی شیمی، تغییرات مورد انتظار برای پاسخگویی به تحولاتی مانند جهانی شدن، گسترش علوم بدون مرز و پژوهش های بین رشته ای و چند نظمی، دامنه وسیعی از فناوری های حیاتی، که تا اندازه زیادی و از جهتی به شدت وابسته به پژوهش در مهندس شیمی است ، فهرست وار معرفی خواهد شد. مثال هایی در زمینه مواد، ساخت و تولید، انرژی حمل و نقل، بهداشت عمومی، اطلاعات و ارتباط و محیط زیست که مرتبط با پژوهش های مهندس شیمی مدرن است، ارائه می شود. با توجه به گستردگی این فناوری ها و درگیر بودن علوم مختلف در توسعه آنها بر لزوم تدوین برنامه های آموزشی نوین برای تربیت نیروهای خلاق و ماهر و توجه به پژوهش های بین رشته ای چند نظمی علاوه بر زمینه های سنتی تأکید می شود.

مهندسی شیمی یکی از رشته های تخصصی است که پس از مدت نسبتاً کوتاهی از بدو پیدایش آن به عنوان یکی از شاخه های علوم مهندسی در ایران مورد توجه و اقبال گستره ای قرار گرفت . در این میان، نقش منابع عظیم نفت و گاز به عنوان منبع انرژی و مواد اولیه بسیاری از صنایع شیمیایی پایین دست که باعث رشد و اعتلای مضاعف این توجه و اقبال عمومی در کشور شد، انکار ناشدنی است. در حال حاضر، تداوم حضور ده ها صنعت بزرگ با قدمت شصت الی هفتاد ساله، ایجاد حداقل 16 دانشکده مهندسی شیمی در دانشگاه های دولتی و حدود 17 پژوهشکده و مرکز تحقیقات مرتبط با مهندس شیمی، تربیت ده ها هزار کارشناس و متخصص مهندس شیمی که در 11 شاخه عمده صنعتی به فعالیت مشغولند و ایجاد و گسترش ده ها شرکت مشاوره خرد و کلان خدمات مهدنسی نشان دهنده پتانسیل بالای رشد و بالندگی این حرفه تخصصی در میهن اسلامی است. از طرفی، وجود مشکلات و بروز کاستی ها در بخشهای آموزشی، پژوهشی و صنعتی، ضرورت یک بازنگری عمیق و همه جانبه را به وضوح طلب می کند. بازنگری و باز سازی هدفمندی که بدون همدلی و هم اندیسشی تمام دست اندرکاران حرفه مهندسی شیمی امکان پذیر نخواهد بود. ضعف شاخص های متعارف در بخش های آموزشی و پژوهشی، از جمله تعداد بسیار محدود مقالات علمی معتبر، صرف بخش کوچکی از بودجه ناچیز 3/0% تولید ناخالص ملی کشور برای پژوهش، کمبود تجهیزات و امکانات آزمایشگاه ها تحقیقاتی، اجرای آموزش بی انگیزه و غیر حرفه ای، رشد پدیده مدرک گرایی، سیستم ارزیابی غیره مؤثر و نمره سالار و در بخش صنعت نیز کاهش نرخ درآمد و ارزش افزوده به دلیل بهره وری پایین، معضل اشتغال فارغ التحصیلان این رشته و افت زیاد رتبه مهندسی شیمی در مقایسه با رشته های دیگر مهندسی در کشور از جمله مواردی است که ضرورت بازنگری را ایجاب می کند. در این مقاله ضمن مرور آماری پتانسیل ها و ضعف های موجود، دلایل احتمالی بروز و توسعه نارسایی ها به بحث و بررسی گذاشته شده و برخی پیشنهادهای مفید برای مواجهه با تنگناهای در پیش رو با الگو برداری از شیوه های نوین آموزشی و پژوهشی و با توجه به مقدورات و مختصات بومی ارائه شده است.

دینامیک سیالات محاسباتی(CFD) ابزاری قدرتممند برای بررسی دقیق میدان جریان، درجه حرارت، غلظت و ... است. این روش مجموعه ای از فنون حل عددی معادلات حاکم بر پدیده های انتقال ممنتوم، حرارت و جرم درون سیالات است که با توسعه سیستم های سخت افزار و نرم افزار رایانه ها، قابلیت های فراوانی در آن ایجاد شده است. CFD با این قابلیت ها به یکی از روش های اصلی تحقیق و پژوهش در رشته های مختلف مهندسی تبدیل شده است. اخیراً استفاده از این روش در مهندسی شیمی نیز مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله با نشان دادن قابلیت ها و مشکلات استفاده از CFD ، پیشنهادهایی برای چگونگی آشنا کردن دانشجویان با CFD ارائه شده است.

در این مقاله نقش رشته مهندسی شیمی در تحلیلی مسائل مبوط به تولید و مصرف انرژی در صنایع فرایندی به تفصیل توضیح داده شده است. ابتدا اهمیت کاربرد منطقی انرژی از نظر حفظ ذخایر ملی و کاهش مشکلات زیست محیطی و همچنین جایگاه صنایع داخلی در بین کشورهای صنعتی جهان از نظر میزان شدت انرژی مورد توجه قرار گرفته است، سپس موضوعاتی همچون ممیزی انرژی و تحلیلی فرایندها به عنوان راهکارهای شناخته شده امروزی برای بررسی مصرف انرژی در صنایع معرفی و ضمن توضیح اصول و روش های هرکدام، نقش مهندسی شیمی در این گونه مطالعات روشن شده است. مقایسه بین ممیزی انرژی و تحلیل فرایندها از نظر میزان تأثیر گذاری بر کاهش مصرف انرژی و آلودگی های زیست محیطی و همچنین نحوه ارتباط هرکدام از آنها با مهندسی شیمی مطلب دیگری است که در این مقاله به آن پرداخته شده است. لیکن نظر به اهمیتی که تحلیل فرایندها در بهینه سازی مصرف انرژی صنایع دارند، موضوع انتگراسیون یا یکپارچه سازی فرایندها با جزئیات بیشتری مطرح شده است و زمینه های گوناگونی که در این مطالعات وجود دارد نیز شرح داده شده است. در بخش های بعدی مقاله جایگاه انرژی در برنامه های آموزشی و پژوهشی مهندسی شیمی مشخص و ضمن اولویت بندی موضوعات انرژی، بر تعمیق این موضوعات در برنامه های مهندسی شیمی تأکید شده است.

طبیعی است که یک برنامه ایدآل برای دوره لیسانس(کارشناسی) تمام دانشکده های مهندسی شیمی وجود ندارد. با وجود این، در سال های گذشته سعی شده است که یک برنامه مشخص به دانشکده های شیمی تحمیل شود در حالی که دانشکده های مهندسی شیمی باید برنامه آموزشی خود را بر مبنای نیازهای ضروری رشته مهندسی، قدرت مهارت اعضای هیئت علمی، محدودیت ها و نیازهای صنایع منطقه برنامه ریزی کنند. به عنوان نمونه، دانشکده های موجود در مناطقی که بیشتر دارای معادن و صنایع شیمیایی معدنی است در همان زمینه ها بیشتر فعالیت نمایند. با آنکه هیچ کس در آموزش عمیق اصول اولیه مهندسی شیمی تردیدی ندارد، ولی این موضوع باید با توجه به محدودیت زمانی(حدود 4 سال) و گنجاندن موضوعات دیگر موازنه شود. در این زمینه پیشنهاد می شود که آموزش اصول اساسی مهندسی شیمی همراه با نرم افزارهای تخصصی و عقل سلیم مهندسی صورت گیرد. شایان ذکر است که در روند آموزش، به ترم؛ آخر یعنی" عقل سلیم مهندسی" باید توجه بیشتری معطوف شود. در این خصوص با توجه به تغییرات انجام شده در دهه های گذشته بازبینی آموزش دوره کارشناسی ضرور می نماید. 

در این مختصر با توجه به موضوع همایش که آموزش و پژوهش مهندسی شیمی در ایران است و تکیه اصلی بر موضوع بازنگری در برنامه آموزشی و پژوهشی مهندسی شیمی، سعی خواهد شد توجه همگان به نقطه شروع این بازنگری(که بر اساس مطالب فوق مسئولیت آن بر عهده استادان این رشته در دانشگاه ها خواهد بود) همانا" روش شناسی" اینکه برنامه ریزی درسی از کجا شروع شده و روش و مراحل آن چگونه است، جلب شود. در ادامه ابتدا مسئله مورد بحث در قالب چند سؤال اساسی طرح می شود و سپس به بیان مطالبی در باب هریک از سؤالات تنها به عنوان فتح باب موضوع پرداخته خواهد شد و در پایان با ارائه یک جمع بندی از مطالب بیان شده موضوعات جدیدی را که نیازمند تحقیق و بررسی هرچه بیشتر است، مورد تأکید قرار خواهیم داد.

در این مقاله ضرورت ایجاد رشته مهندسی داروسازی در دانشکده های فنی و مهندسی مورد بررسی قرار گرفته است. این رشته کاملاً جدید که سابقه آن در دانشگاه های معتبر دنیا به کمتر از 5 سال می رسد با هدف به کارگیری علوم و فنون مهندسی در طراحی دستگاه ها و فرایندهای تولید مواد اولیه کارخانه های دارویی و فرآورده های دارویی شکل می گیرد. در این مقاله ضرورت و نحوه تشکیل این رشته و عناوین درسی و نحوه اجرای آن و تجربه های کشورهای مختلف بررسی و در نهایت، مدلی مناسب برای این ایران ارائه می شود.

در این مقاله ضرورت توجه به آموزش های تکنولوژی اطلاعات و نقش این آموزش ها در توسعه مهندسی شیمی در دانشگاه و صنعت مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. این زمینه جدید که سابقه آن در آموزش و تحقیقات این رشته به کمتر از یک دهه بر می گردد، به طور جدی آموزش آن در دنیا مورد توجه است و در انتقال جامعه مهندسی شیمی از عصر صنعتی به عصر اطلاعات نقش بسیار مهمی را ایفا می کند. در این مقاله ضرورت و نحوه توجه به این زمینه و اهمیت آموزش های مرتبط با تکنولوژی اطلاعات مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت، پیشنهادی برای مهندسی شیمی ارائه شده است.

نظر به اینکه بالغ بر 13 سال از آخرین بازنگری محتوای آموزشی رشته مهندسی سپری شده است، ضرورت یک بازنگری همه جانبه در مفاد آموزشی این رشته مهندسی ضروری می نماید. بازنگری مزبور با نگرشی ویژه به گرایش صنایع شیمیایی معدنی با همکاری استادان دانشگاهی، کارشناسان صنعتی و دانشجویان رشته مهندسی شیمی از طریق همه پرسی های شفاهی و کتبی و در قالب نظر سنجی های انفرادی و اجتماعی صورت پذیرفت. همچنین، سعی شد تا نیازهای صنعتی کشور و تحولات علمی تکنولوژیکی جهان در این بازنگری مورد توجه و شناسایی قرار گیرد. مراعات استانداردهای قابل قبول جهانی از جمله شاخص های سیستم اعتبار سنجی ABET از دیگر مواردی بود که مورد توجه مجریان این پروژه قرار گرفت. برنامه درسی دوره کارشناسی مهندسی شیمی مطابق آنچه هم اکنون در دست اجراست، مورد بررسی دقیق و موشکافانه قرار گرفت و نقاط قوت و ضعف آن در تطابق با نیازهای روز صنعت تجزیه و تحلیل کارشناسی شد. برنامه جدید درسی برای دوره کارشناسی مهندسی شیمی در گرایش صنایع شیمیایی معدنی ارائه شد. جبرانی شدن دروس عمومی، افزایش تعداد واحدهای دروس اصلی به 60 واحد، تعیین دروس تکمیلی اجباری جدید، اختیاری شدن انتخاب یا عدم انتخاب گرایش در دوره کارشناسی و گنجاندن چندین درس اصلی و تکمیلی جدید و کاهش سقف واحدهای درسی به 140 واحد از ویژگی های مهم برنامه پیشنهادی است.

با وجود اینکه موضوع کاربرد نفت خام از قرن گذشته اهمیت پیدا کره است، قرن حاضر را می توان عصر گاز طبیعی نامید. گاز طبیعی سوخت برتر امروز و آینده است، زیرا انرژی بالایی دارد، ارزان است و محیط زیست را چندان آلوده نمی کند. بنابراین، گاز طبیعی جایگزین مناسبی برای سوخت های آلاینده نظیر نفت، بنزین و گازوئیل در بخش های حمل و نقل و نیروگاههاست. اهمیت گاز طبیعی تنها به دلیل ارزش سوختی و تمیزی آن نیست و این ماده مهمترین ماده خام اولیه برای صنایع مختلف به ویژه پتروشیمی است. ترکیبات مختلفی نظیر متانول، آمونیاک، اوره و ... را می توان از گاز طبیعی تهیه کرد. ایران با داشتن 23 الی 26 میلیارد متر مکعب  گاز طبیعی یکی از غنی ترین کشورهای جهان در این زمینه به شمار می آید. از نظر ذخایر گاز طبیعی، ایران پس از روسیه در مقام دوم جهان قرار دارد. قسمت اعظم این ذخایر به صورت میدان های غیر هم بسته است که هنوز توسعه داده نشده اند. اهمیت منابع گاز ایران تنها به رفع نیازهای داخلی محدود نمی شود. و ایران می تواند به یکی از بزرگترین کشورهای صادر کننده گاز طبیعی و محصولات ان در جهان تبدیل شود. بنابراین، ضرورت در نظر گرفتن دوره مهندسی تبدیل گاز طبیعی در سطح تحصیلات تکمیلی دانشگاه ها به خوبی مشهود است. در این طرح، دوره های آموزشی و پژوهشی رشته های گاز و نفت در دانشگاه های متعددی در سراسر جهان برسی شده و ضمن رعایت ضوابط موجود در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، برنامه ای برای دانشجویان این گرایش از مهندسی شیمی در سطح کارشناسی ارشد ارائه شده است.

در این مقاله معایب سیستم آموزش مهندسی شیمی در ایران از جهات مختلف مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته و راهکارهای لاز برای کاهش اثرهای منفی این معایب ارائه شده است. همچنین، اولویت های آموزش مهندسی شیمی در ایران بیان شده است. حذف گرایش ها در دوره کارشناسی برای افزایش فرصت های شغلی فارغ التحصیلان و تغییر ضریب درس شیم از 4 به 2 در گزینش دانشجو به منظور انتخاب دانش آموزان مستعدتر برای ادامه تحصیل در این رشته به عنوان دو اولویت اساسی مور توجه قرار گرفته است. توجه به برخی نکات در آموزش نوین مهندسی شیمی همراه با تأکید بر روش های ریاضی و کاربرد نرم افزارهای تخصصی مهندسی شیمی، ارائه دروس آشنایی با مهندسی شیمی و آشنایی با منابع علمی مهندسی شیمی برای دانشجویان در ابتدای دوره به عنوان عوامل مهم مورد نقد قرار گرفته اند.