نهاد واسطه ای

از دهه 90 میلادی فعالیت های پراکنده ای برای تولید داخلی زیست داروها آغاز و اکنون حدود 20 داروی نوترکیب در کشور تولید می شود. ظهور چندین شرکت فعال در این حوزه و تولید برخی داروهای خاص فناورانه - که ایران دومین تولیدکننده آنها در دنیا است – نشان دهنده پیشرفت شگرف ایران در تولید داروهای زیستفناورانه و شکل گیری یک صنعت کاملاً مستقل طی کمتر از دو دهه است. در این مقاله ظهور صنعت زیست داروی ایران به عنوان یک مطالعه موردی خاص در نظر گرفته و در یک تحقیق کیفی اکتشافی مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور داده ها از طریق مصاحبه های اکتشافی و نیمه ساختاریافته گردآوری و با استفاده از تحلیل تم و کدگذاری، تحلیل شدند. بررسی ها نشان می دهد که شکل گیری اجتماعات منسجم میان برخی افراد در سطوح میانی دولت و دانشگاه منجر به ایجاد کارآفرینی نهادی جمعی بین دولت و دانشگاهیان شده و همین نیز نقطه آغاز ظهور صنعت زیست داروها در ایران است. علاوه بر این نشان داده شده که نهادهای واسطه ای سه نقش مهم در ظهور این صنعت در ایران ایفاء کرده اند: ایجاد درهم تنیدگی دولت-دانشگاهیان، ایجاد اجتماع منسجم میان کارآفرینان نهادی و همچنین تسهیل تأمین مالی و برقراری ارتباطات بین المللی.

نهادهای میانجی، یکی از بازیگران مهم نظام ملی نوآوری به شمار می آیند که با انجام مأموریت ها و وظایف متعدد، فرآیند نوآوری در زمینه های مختلف را تسهیل می کنند. پژوهش حاضر با هدف نشان دادن ترکیب کیفی یافته های مطالعات قبلی و ارائه طبقه بندی جامع از کارکردهای سازمان های واسطه ای انجام گرفته است. در این مطالعه با بررسی عمیق بیش از 50 مقاله در مورد مبانی نظری موضوع از طریق روش کیفی فراترکیب، چهارچوبی منتخب از کارکردها شامل 5 کارکرد و 31 فعالیت شناسایی و ارائه شده است. اعتبارسنجی این چارچوب از طریق خبرگان حوزه سیاست علم و فناوری و جامعیت آن با انجام 6 مطالعه موردی بر انواع مختلف نهادهای واسطه ای در نظام ملی نوآوری تأیید شده است. سپس با استفاده از روش آنتروپی شانون به تعیین ضریب اثر کارکردها و فعالیت های شناسایی شده پرداخته شد. کارکردها در پنج دسته کلی شامل میانجیگری و پیوند دهنده، ارائه دهنده دانش و اطلاعات، شبکه سازی و پل ارتباطی، ارائه دهنده خدمات فناوری و نوآورانه، شناسایی و تأمین منابع و بازار طبقه بندی شدند. بر اساس چهارچوب ارائه شده در این پژوهش،کارکردهای میانجیگری و پیوند دهنده و ارائه دهنده خدمات فناوری و نوآورانه با وزن 0.23، و فعالیت های واسطه گری فناوری، تفسیر انتظارات و تقاضا با وزن 0.064 و تسهیل ایجاد، مدیریت و ترکیب شبکه ها با وزن 0.059 به ترتیب بیشترین تاثیر و اولویت را در عملکرد نهادهای واسطه ای دارا هستند و لذا توجه بیشتر به تقویت فعالیت ها و کارکردهای دارای اولویت برای نهادهای واسطه ای، پیشنهاد می شود.