اعتماد به دیگری

زگزبسکی با انکار اصل مساوات عقلانی، باور را با مرجعیت یعنی رجوع به دیگری، موجه می کند. او برای توضیح این شیوه، از اعتماد به قوای شناختی و حالات هیجانی-احساسی خود آغاز می کند. به نظر زگزبسکی اعتماد شناختی به خود، دارای دو سطح اعتماد ارتکازی و اعتماد متأملانه است. در ابتدا فاعل شناسا بی درنگ به قوای شناختی اش اعتماد می کند، اما در ادامه حتی با آگاهی از آسیب هایی که به کارکرد قوای شناختی صدمه می زند، به قوای شناختی اعتماد می کند، زیرا برای داشتن یک زندگی عادی چاره ای غیر از این ندارد. تنها کاری که فاعل شناسا می تواند انجام دهد آن است که از روی وظیفه شناسی و جدیت از قوای شناختی اش بهره ببرد. به نظر زگزبسکی، نمی توان به طور سازواری به قوای شناختی خود اعتماد کنیم و به دیگران بی اعتماد باشیم، زیرا با بی اعتمادی به دیگران دچار خودگرایی شناختی می شویم؛ ازاین روی اگر فاعل شناسای دیگر از قوای شناختی اش در چنین وضعیتی بهره ببرد، به باور او اعتماد می کنیم. زگزبسکی برخی حالات عاطفی -هیجانی مانند احساس تحسین را قابل اعتماد می داند و به آن در وضعیت وظیفه شناسی و جدیت اعتماد می کند. از جمله کارکردهای این حالات عاطفی-هیجانی، تشخیص الگوی قابل اعتماد است. نوشتار پیش روی تلاش می کند تا این دیدگاه را شرح دهد و در حد بضاعت ارزیابی کند. واکاوی این دیدگاه از آن روی اهمیت دارد که در تراث اسلامی نیز مراجعه به خبره، اصلی مهم محسوب می شود، اما مبنای آن از دیدگاه مورد بحث متفاوت است.

به رغم اهمیت اعتماد در معرفت شناسی، دربارۀ ماهیت و مسائل آن اتفاق نظر وجود ندارد. برخی آن را نگرشی شناختی و بعضی آن را نگرشی عاطفی تلقی می کنند. تلفیق دو عنصر شناختی و عاطفی، دیدگاه دیگری است که لیندا زگزبسکی برگزیده است. ترکیب دو عنصر باور و احساس به اضافۀ عنصر رفتار و تبیین آن در بستر نظریۀ فضیلت، دیدگاه زگزبسکی را از بقیه متمایز می کند. مقالۀ حاضر با تمرکز بر دیدگاه زگزبسکی، به تحلیل ماهیت، گستره و کاربردهای اعتماد معرفتی پرداخته است. ضمن پذیرش دو گونۀ خوداعتمادی و اعتماد به دیگری، وی التزام خاصی میان این دو برقرار ساخته و دامنة خوداعتمادیِ معرفتی را به عنوان یک ویژگی پیشاتأملی، بنابر اصلِ برابری تا اعتمادِ به دیگران امتداد می دهد. اعتباربخشی به گواهی در توجیه باورها، الگوگرایی و تقریری نو از برهان اجماع عام ازجمله کاربردهای اعتماد معرفتی است که در مقاله به آن پرداخته می شود. با وجود تلاش زگزبسکی برای ارائۀ تبیینی دقیق تر از اعتماد معرفتی و کاربست آن در حوزه های مختلف معرفت شناسی، فلسفۀ دین و فلسفۀ اخلاق، هنوز ابهامات و ضعف هایی در دیدگاه وی وجود دارد که توجیه نقش اعتماد معرفتی را با مشکل مواجه می کند.