رفتارهای انحرافی مثبت

رفتارهای انحرافی مثبت فراتر از هنجارهای سازمانی در جهت بهبود عملکرد سازمان بروز می یابند، علی رغم اهمیت این رفتارها، در ایران هیچ پژوهشی به این رفتارها با نگاه انحراف مثبت نپرداخته است. بنابراین، پژوهش حاضر به منظور شناسایی عوامل مؤثر بر بروز رفتارهای انحرافی مثبت در میان کارکنان سازمان های دولتی استان قم انجام گرفت. پژوهش حاضر به روش کیفی و از نظر هدف، کاربردی و از لحاظ نحوه گردآوری داده ها پیمایشی انجام گرفت. جامعه پژوهش خبرگان رفتار سازمانی، منابع انسانی و روان شناسی سازمانی بودند که دارای تجربه در سازمان های دولتی استان قم بودند و به روش قضاوتی و با معیار اشباع نظری داده ها، 17 نفر مشارکت کردند. ابزار پژوهش مصاحبه نیمه ساختاریافته بود و از تحلیل مضمون برای تحلیل داده ها استفاده شد. برای اطمینان از قابلیت اعتماد و اعتبار پژوهش حساسیت پژوهشگر، انسجام روش شناسی، متناسب بودن نمونه، گردآوری و تحلیل هم زمان داده ها و اندیشیدن نظری اجرا شد. براساس یافته ها، 25 عامل مؤثر بر بروز رفتارهای انحرافی مثبت در پنج دسته عوامل فردی، عوامل سازمانی، عوامل قانونی، عوامل مدیریتی و عوامل مربوط به شغل شناسایی شدند. در نهایت، پیشنهادهای سازنده ای برای ایجاد یا تقویت این عوامل در سازمان به منظور ایجاد یا تقویت رفتارهای انحرافی مثبت ارائه شد.

منظور از انحراف مثبت در محیط کاری، رفتار داوطلبانه شاغلان است که با هدف بهبود و پیشرفت شغلی و یافتن راه های ابتکاری برای حل چالش های کاری و بهبود عملکرد انجام می شود. این مطالعه درصدد است تا شرایط و عوامل مؤثر بر توسعه «انحراف مثبت شغلی» را از منظر افراد نوآور و خلاق در محیط های کارگری به عنوان افراد دارای انحراف مثبت شغلی با اتخاذ رویکرد نظریه زمینه ای واکاوی نماید. جامعه آماری مطالعه 126 نفر از کارگران نمونه جشنواره امتنان در سال های 1395 تا 1401 بودند که 15 نفر از آنها با روش نمونه گیری هدفمند و با لحاظ حداکثر تنوع در ویژگی های سن، جنس، تأهل، تحصیلات، شغل، رشته تحصیلی و رسته فعالیت، انتخاب و با آنها مصاحبه عمیق و نیمه ساخت یافته، انجام شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که سازمان توانمندساز، فرهنگ سازمانی مثبت گرا، حمایت های سازمانی و سازمان ایده پرور ازجمله مقولات شرایط علی مؤثر بر پدیده انحراف مثبت شغلی بوده است. سوژه ها همچنین با چالش هایی نظیر: فرهنگ منفی سازمانی، ایده سوزی سازمانی، موانع پشتیبانی، مدیریتی، فردی و خانوادگی مواجه بودند که راهبردهای معطوف به فرد شاغل و راهبردهای معطوف به محیط شغلی را در پیش گرفته اند.