دانشگاه های صنعتی

مطالعه حاضر وضعیت کارایی آموزشی و پژوهشی دانشگاه های صنعتی ایران با استفاده از دو روش ناپارامتریِ تحلیل پوششی داده ها و روش پارامتریِ تحلیل مرز تصادفی برای متغیرهای ورودی (تعداد دانشجویان ورودی، تعداد اعضاء هیأت علمی، تعداد کارکنان و بودجه) و خروجی (درآمد اختصاصی، تعداد دانشجویان در حال تحصیل، تعداد دانش آموختگان و مقالات همایشی) و داده های مستخرج از لایحه بودجه، آمار و مستندات مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی و وبسایت پایگاه جهان اسلام مربوط به 20 دانشگاه صنعتی طی سال های تحصیلی 1392-1393 و 1393-1394 را مورد ارزیابی قرار داده است. نتایج پژوهش نشانگر؛ 1- وجود ناکارایی در واحدهای دانشگاهی؛ 2- تفاوت درجه ی ناکارآمدی در واحدهای دانشگاهی مختلف؛ 3-کاهش میانگین کارایی کل دانشگاه های منتخب در سال 1393 در مقایسه با سال 1394؛ 4- کاهش میانگین کارایی آموزشی و افزایش میانگین کارایی پژوهشی دانشگاه های منتخب در طول زمان ؛ 6- عدم وجود ناهمسانی واریانس داده ها در تحلیل مرز تصادفی؛ و 7- همخطی بین برخی متغیرهای توضیحی از جمله اعضاء هیأت علمی و بودجه در آزمون عامل تورم واریانس بود. در روش تحلیل مرز تصادفی، علاوه بر ناکارایی فنی، ناکارایی تصادفی و ضریب کشش نهاده ها بر ستانده های آموزش و پژوهش نیز برآورد شد تا نقشه راه مطلوبی پیش روی سیاستگذاران و تصمیم گیرندگان واحدهای دانشگاهی برای اتخاذ تصمیمات اثربخش ترسیم کند.

از مأموریت های مهم دانشگاه علاوه بر حوزه آموزشی و تحقیقاتی، مشارکت مستمر و پایدار در فرآیند نوآوری و توسعه فناوری و پاسخگویی به تغییر و تحولات و نیازهای جامعه و صنعت است. هدف پژوهش طراحی الگوی تجاری سازی دانش به صورت جامع و عملیاتی برای دانشگاه های صنعتی کشور و شناسایی مؤلفه های آن می باشد. رویکرد این پژوهش ترکیبی و از نوع آمیخته-اکتشافی با استفاده از روش های کیفی و کمّی است. در بخش کیفی با استفاده از روش نظریه داده بنیاد سیستماتیک[1]، الگویی برای تجاری سازی دانش در دانشگاه های صنعتی کشور طراحی شد. جامعه آماری تحقیق شامل خبرگان، اساتید، مدیران و دانشجویان دوره دکتری دانشگاه های صنعتی کشور و مدیران حوزه صنعت و شرکت های دانش بنیان می باشد. بر اساس نمونه گیری هدفمند تعداد 17 نفر به منظور انجام مصاحبه به صورت نیمه ساختارمند انتخاب شدند. اعتبار و روایی داده های گردآوری شده از مصاحبه ها از روش های بازبینی مشارکت کنندگان، مرور خبرگان و توافق درون موضوعی به دست آمده است. بر اساس روش نظریه داده بنیاد سیستماتیک داده ها طی دو مرحله کدگذاری باز و محوری تحلیل شده و 738 عبارت مفهومی در قالب 70 طبقه اصلی و درنهایت 16 مقوله سازماندهی و به صورت الگوی پاردایمی با شش مقوله کلی (علّی، زمینه ای، مداخله گر، راهبردها، پدیده اصلی و پیامدها) ارائه شدند. سپس در مرحله کدگذاری انتخابی، الگوی مفهومی بر اساس الگوی پارادایمی و فهم و تجربه محقق ارائه شد. در بخش کمّی به منظور اعتباریابی الگوی ارائه شده از مدل معادلات ساختاری[2] استفاده شد. با توجه به این که مقدار آماره t برای تمامی روابط بین مقوله ها بزرگ تر از مقدار 96/1 بوده و همچنین ضریب مسیر تمامی مقوله ها در حالت استاندارد بزرگ تر از 3/0 به دست آمده است بنابراین تمامی مؤلفه ها، روابط بین مقوله های کلی و درنهایت الگوی پیشنهادی تائید گردید. [1] Systematic Grounded Theory [2] Structural Equation Modeling

در این پژوهش تغییرات بهره وری دانشگاه های صنعتی و جامع با استفاده از شاخص مالم کوئیست مبتنی بر تحلیل پوششی داده ها در دوره زمانی 93-1392 و 94-1393 اندازه گیری شده است. متغیرهای ورودی شامل تعداد اعضای هیئت علمی، تعداد دانشجویان ثبت نامی جدیدالورود، تعداد کارکنان و مخارج کل؛ متغیرهای خروجی نیز شامل تعداد دانشجویان جاری، تعداد دانش آموختگان، درآمد اختصاصی و تعداد مقالات همایشی می شود. همچنین سه الگوی آموزش، پژوهش و کل (آموزش و پژوهش) در این پژوهش تخمین زده شده اند. داده ها با استفاده از نرم افزار Excel سازماندهی و به وسیله نرم افزار DEAP2 مورد تحلیل قرارگرفته اند. میانگین (هندسی) تغییرات بهره وری کل در دانشگاه های صنعتی و جامع در الگوی آموزش، نشان داد، در دوره موردبررسی، بهره وری آموزشی دانشگاه های صنعتی و جامع رشد محسوسی را تجربه نکرده است. عدم رشد بهره وری آموزشی در دانشگاه های صنعتی بیشتر ناشی از تغییرات کارایی فنی و در دانشگاه های جامع نیز بیشتر ناشی از تغییرات فناوری بوده است. میانگین (هندسی) تغییرات بهره وری کل در دانشگاه های صنعتی و جامع در الگوی پژوهش، نشان داد، در دوره موردبررسی، بهره وری پژوهشی دانشگاه های صنعتی و جامع رشد محسوسی را تجربه کرده است. رشد بهره وری پژوهشی دانشگاه های صنعتی و جامع همانند اکثر مطالعات تجربی ناشی از پیشرفت های فناوری بوده است. میانگین تغییرات بهره وری کل در دانشگاه های صنعتی و جامع در الگوی آموزش و پژوهش (الگوی کل)، نشان می دهد در دوره موردبررسی، بهره وری (آموزشی و پژوهشی) دانشگاه های صنعتی و جامع رشد محسوسی را تجربه نکرده است و این عدم رشد در دانشگاه های صنعتی ناشی از کارایی فنی و در دانشگاه های جامع نیز ناشی از تغییرات فناوری بوده است. در هر سه الگو (آموزش، پژوهش و کل) میزان تغییرات فناوری در دانشگاه های صنعتی نسبت به دانشگاه های جامع از وضعیت بهتری برخوردار است؛ که این امر نشان می دهد دانشگاه های صنعتی نسبت به دانشگاه های جامع از فناوری و قابلیت های آن در امر پژوهش بهتر استفاده می کنند. در بین دانشگاه های صنعتی به ترتیب در الگوی آموزش، پژوهش و کل، دانشگاه های صنعتی بیرجند، صنعتی کرمانشاه و صنعتی شیراز، بهترین عملکرد را داشته اند و دانشگاه مهندسی فناوری های نوین قوچان نیز در هر سه الگو، بدترین عملکرد را ثبت کرده است. در بین دانشگاه های جامع نیز به ترتیب در الگوی آموزش، پژوهش و کل، دانشگاه های اهواز، محقق اردبیلی و شهید بهشتی، بهترین عملکرد و دانشگاه گلستان در الگوی آموزش و دانشگاه رازی در دو الگوی دیگر (پژوهش و کل) بدترین عملکرد را داشته اند.

هدف: پژوهش حاضر باهدف شناسایی مؤلفه های زمینه ای طرح و توسعه برندسازی کارآفرینانه دانشگاه سازمان دهی شده است. به این صورت که، پژوهش حاضر در پی این است که با بهره گیری از پارادایم پست مدرن و در نظر داشتن رویکرد برندسازی کارآفرینانه دانشگاهی، با انجام مصاحبه با اساتید دانشگاه های صنعتی کشور، مهم ترین مقوله های طرح و توسعه برندسازی کارآفرینانه دانشگاه را استخراج نموده و درنهایت برحسب یافته به دست آمده، اقدام به ارائه چارچوب مناسب برای برندسازی کارآفرینانه دانشگاه های صنعتی نماید. روش شناسی: بدین منظور از روش تحقیق کیفی پدیدارشناسی استفاده به عمل آمد. جامعه پژوهش، خبرگان حیطه دانشگاه صنعتی کشور بود. بر مبنای روش پژوهش، با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، 32 تن از خبرگان دانشگاه های صنعتی انتخاب شد. فرایند جمع آوری اطلاعات با استفاده از مصاحبه نیمه ساختارمند صورت پذیرفت. جهت تعیین اعتبار مصاحبه ها نیز از دو روش چک اعضاء و بررسی همکار استفاده گردید. برای تحلیل داده ها از تکنیک کدگذاری داده ها در سطوح باز و محوری استفاده شد. یافته ها: یافته ها حاکی از این است که، چهار مؤلفه اصلی طرح و توسعه مأموریت ها، محصولات و خدمات، منابع انسانی و توسعه قابلیت های دانشگاه به عنوان مهم ترین زمینه های طرح و توسعه برندسازی کارآفرینانه دانشگاه می باشد. در ادامه، بر هرکدام از مؤلفه های اصلی چندین مؤلفه محوری ارائه شده است. به این صورت که برای مؤلفه اصلی مأموریت ها؛ مؤلفه های محوری آموزشی، پژوهشی، سیاست گذاری علمی و بین المللی سازی؛ برای مؤلفه اصلی محصولات و خدمات؛ مؤلفه های محوری دانشجویی و محصولات و خدمات دانشگاه؛ برای مؤلفه اصلی منابع انسانی؛ مؤلفه های محوری کارکنان و هیات علمی و برای مؤلفه اصلی توسعه قابلیت ها؛ مؤلفه های محوری مالی، بازاریابی و زیرساخت پیشنهادشده است. درنهایت، برای هرکدام از مؤلفه محوری، استراتژی های طرح و توسعه برندسازی کارآفرینانه دانشگاه ارائه شده است. نتیجه گیری: بر این اساس به صورت کلی پیشنهاد می شود دانشگاه های صنعتی کمیته ای متشکل از کارشناسان و متخصصان حرفه در زمینه برندسازی را تشکیل، تا با شناسایی و ارزیابی نقاط قوت و ضعف ارزش ویژه برند دانشگاه و برنامه ریزی اصولی و منطقی، زمینه استفاده هر چه بهتر از فرصت ها و تهدیدات موجود فراهم و درنهایت منجر بهبود برند دانشگاه شود. همچنین باید در نظر داشت که، برندسازی کاری پیچیده و چندوجهی می باشد که باید با دقت لازم، صرف سرمایه زمانی لازم، تخصیص مالی لازم و برنامه ریزی دقیق انجام شود.