طنز و مخاطب کودک

طنز و شوخ طبعی، از عناصر بنیادی در تولید و پخش پیام های رسانه ای برای کودکان است. برای تولیدکنندگان برنامه های کودک در رسانه، دست یابی به ارتباطی موفق با مخاطب کودک، در گرو به کارگیری زبانی مناسب و قابل درک برای کودکان است، از این رو، بهره گیری از عنصر طنز و شوخ طبعی به مثابه ابزاری کارآمد برای ارتباط و جذب کودکان در رسانه محسوب می شود و جایگاهی ویژه دارد. به کارگیری موفق طنز در تولیدات رسانه ای ویژه کودکان، به شناخت کودک و ویژگی های رشد او، شناخت طنز و مفهوم آن و تسلط بر رسانه و ظرفیت های آن در ساخت موقعیت های طنزآمیز بستگی دارد. طنز، آموزش بسیاری مسائل و موضوع های تربیتی را در قالب غیرمستقیم و به زبانی موثر و مفرح برای کودکان ممکن می سازد و نیاز او به سرگرمی و شادی را برآورده و زمینه رشد او را فراهم می سازد. این مقاله، به روش پژوهش کتابخانه ای،  تلاش می کند ضمن تبیین مفهوم طنز کودک با در نظر گرفتن اهداف تربیتی و آموزشی طنز و ویژگی های آن، ضمن تاکید بر اهمیت طنزپردازی برای مخاطب کودک، چگونگی کاربرد طنز را در برنامه های کودک بررسی نماید.

در این مقاله، ویژگی ها و مختصات طنز کودکان مورد بررسی قرار گرفته است. کانون اصلی مباحث مطرح در این گستره، تفاوت های رشدی و تحولی و محدودیت های شناختی کودکان در دریافت، پردازش و درک اطلاعات،  بویژه اطلاعات رسانه ای است. کمّیت و کیفیت پردازش اطلاعات در کودکان تفاوت ماهوی با بزرگسالان دارد. از این رو باید در تمام محتواهایی که در قالب های مختلف کلامی، نوشتاری، تصویری و چندرسانه ای برای آنان تهیه می شوند، این اصل مهم مدنظر باشد و مفهوم طنز برای کودکان نیز باید در همین چارچوب مورد بررسی قرار گرفته و ویژگی ها و ابعاد آن تبیین شوند. در این مقاله، کودکی سن تقویمی از خردسالی تا سن 9 سالگی، یعنی قبل از مرحله تحول شناختی عملیات منطق صوری و انتزاعی را در برمی گیرد. از این منظر، طنز نیز در چارچوب نظام ادراکی کودکان تعریف شده و شامل هرگونه محتوایی می شود که باعث هیجان مثبت در کودک شده و خنده در پی داشته باشد. برای واکاوی ویژگی های طنز کودکان، بخصوص طنز رسانه ای، ضمن تأکید بر رابطه منحصر به فرد کودکان و رسانه ها، انواع محتواهای طنز بر اساس الگوی ریخت شناسی آرتور آسابرگر مقوله بندی شده و طنزهای قابل درک برای کودکان معرفی شده اند. همچنین با توجه به اهمیت خنده در این رویکرد، سیرتحول خنده بر مبنای رشد تقویمی و شناختی کودکان ترسیم شده و شناخت شناسی تحول طنز در کودکان، با تکیه بر پژوهش های گذشته، مورد بررسی قرار گرفته است.