اقدام پژوهی مشارکتی

سیاست های ابلاغی شورای عالی انقلاب فرهنگی و ستادهای ذیل آن همواره با چالش اجرایی نشدن همراه بوده اند. این پژوهش در تلاش است الگویی مناسب و اجرایی در رابطه با نحوه راهبری اجرایی سازی مصوبات ابلاغی آن شورا ارائه دهد. پژوهشگران، با باور به اینکه روش بکار گرفته شده در این پژوهش قابل تجویز در فرایند اجرایی سازی سایر مصوبات ابلاغی نیز است، کوشیده اند با استفاده از روش اقدام پژوهی مشارکتی و در زمینه اصلی اجرایی سازی مصوبه تنظیم ظرفیت مؤسسات آموزش عالی (با رعایت ملاحظات آمایش سرزمین)، ابلاغیِ ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور، نسبت به این امر اقدام کنند. با اجرای دوره ای اقدام پژوهی مشارکتی در پنج دور، کارویژه های مجریان اصلی و همکار در سیاست های 12گانه مصوبه مذکور، با تکیه بر اجماع همه مجریان، مشخص شد. بنابر تقسیم کار مورد اجماع، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مسئولیت اصلی اجرای سیاست های 12گانه تنظیم ظرفیت را در مؤسسات آموزش عالی زیر نظر خود دارند. همچنین، با توجه به تعداد بالای دانشجویان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، اجماع شد که معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و جهاد دانشگاهی نیز در اجرایی کردن سیاست های شماره یک و هفت، همکار آن وزارتخانه باشند.

هدف: هدف از این پژوهش ترسیم آینده های ممکن پیشِ روی کتابخانه های عمومی ایران از نظر کتابداران، مدیران و اعضای منتخب است. روش: در پژوهش حاضر، با تمرکز بر روش سناریونگاری و رویکرد شبکه جهانی کسب وکار در آن، روندهای محیطی مؤثر بر آینده کتابخانه های عمومی مورد دیدبانی قرار گرفته، و سپس با استفاده از روش کارگاه های آینده و با رویکردی مبتنی بر اقدام پژوهی مشارکتی و بهره مندی از نظرات کتابداران و مدیران منتخب و نیز اعضای فعال منتخب کتابخانه ها (در پنج کارگاه) به ترسیم سناریوهای ممکن پیشِ روی آینده کتابخانه ها پرداخته شده است. یافته ها: در هر کارگاه، گروه های پنج گانه بر اساس انتخاب دو عدم قطعیت کلیدی، در مجموع، به طراحی 25 دسته سناریوی چهارگانه اقدام کردند. تیم پژوهش نیز از تجمیع و پالایش ذهنیت گروه ها به چهار سناریو بر اساس تلاقی دو عدم قطعیت پربسامد دست یافت که عبارت اند از: 1) شیوه مالکیت/ حکمرانی متمرکز یا نامتمرکز و 2) نقش محوری کتاب یا تجربه کاربر. سناریوی تلفیقی اول با عنوان دانش رانی کتابخانه ای تجربه گرا را در فضای حاکمیت دولتی توصیف می کند. سناریوی تلفیقی دوم کتابداری است و یک کتابخانه کتاب گرا را در فضای حاکمیت دولتی به تصویر می کشد. سناریوی تلفیقی سوم دانش یابی نام دارد و یک کتابخانه تجربه گرا با حاکمیت خصوصی را توصیف می کند. سناریوی تلفیقی چهارم با عنوان کتاب کاری یک کتابخانه کتاب محور است و در فضایی که بخش خصوصی حاکم است به فعالیت می پردازد. اصالت/ارزش: پژوهش هایی که به ویژه در ایران در حوزه آینده کتابخانه های عمومی صورت گرفته و در آن ها از رویکرد سناریونگاری بهره گرفته شده است تاکنون رویکرد کارگاهی و اقدام پژوهی مشارکتی این پژوهش را مدنظر قرار نداده اند.

مؤلفه ی کلیدی رویکرد توانمندسازی از طریق نوآوری اجتماعی، این باور است که ذینفعان سیستم، میتوانند از منابع و مهارتهایی بهره-مند شوند که کمتر به کار گرفته شده اند. علیرغم آنکه با توجه به حضور ذینفعان متعدد به منظور خلق مشترک ، چالشهای زیادی برای پیاده سازی نوآوری اجتماعی دارد، شواهد اندکی در مورد چگونگی فرآیند نوآوری اجتماعی وجود دارد. از این رو پژوهش حاضر با استفاده از استراتژی اقدام پژوهی مشارکتی، به تحلیل چرخه نوآوری اجتماعی خودکفایی مرغی می پردازد که هدف آن توانمندسازی و ایجاد اشتغال برای افراد فاقد مهارت و در حاشیه مانده در بخشهایی از شهر تهران (مناطق فرحزاد و خاورشهر) بعنوان یک راه حل پایدار است. در این اقدام پژوهی، فعالیتهای کلیدی انجام گرفته در طی4 بخش چرخه نوآوری اجتماعی(1- تولید ایده با درک نیازها و شناسایی راه حل های بالقوه2- توسعه، نمونه سازی و ارائه الگوی اولیه ایده ها3-ارزیابی، اجرا در مقیاس وسیع و انتشار ایده های خوب4-یادگیری و تکامل) توسط محققان تحلیل شد. نتایج نشان داد جنبه های اثرگذار اقدام پژوهی مشارکتی مبتنی بر نوآوری اجتماعی بر توانمندسازی حاشیه نشینان عبارتند از: 1- ایجاد اشتغال برای افراد فاقد مهارت 2- از بین بردن چرخه فقر3-پایدارسازی فرآیند با ارتباط بین بخشهای مختلف زنجیره تامین مواد ارگانیک 4- تغییر موثر شیوه ی کمک خیرین.