معنویت و اخلاق

تأکید مقام معظم رهبری (مدظله اعالی)، بر معنویت و اخلاق به عنوان سرفصل دوم، از سرفصل های هفتگانه بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، از اهمیت پرداختن به این موضوع و تحلیل مؤلفه های آن، از جنبه های گوناگون صحه گذاشته است. هدف پژوهش، بررسی تحلیل مؤلفه های معنویت و اخلاق در محتوای وصیت نامه شهدای معلم استان ایلام از حیث انطباق با بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی است. روش پژوهش، کمی و از نوع تحلیل محتوا است که در طبقه تحلیل محتوا از نوع مقوله ای قرار دارد. واحد تحلیل از نوع، بررسی اسناد و مدارک یعنی تحلیل وصیت نامه شهدای فرهنگی از حیث واحدهای اندازه گیری (مؤلفه های معنویت و اخلاق) مبتنی بر بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی است. برای گردآوری اطلاعات، به علت حجم کم جامعه پژوهشی (۵۵ وصیت نامه)، کل جامعه به شکل سرشماری به عنوان نمونه انتخاب شدند و تمامی وصیت نامه ها موردبررسی و تحلیل قرار گرفتند. ابزارهای اندازه گیری فرم فیش برداری و چک لیست تحلیل محتوا، با استفاده از شاخص های آمار توصیفی هستند. در پایان مشخص شد که به ترتیب مؤلفه های: ایمان و توکل به خدا (۴۸)، اخلاص (۳۷)، مقابله با استحاله و دگرگونی فرهنگی و اخلاقی در جامعه توسط دشمنان (۳۱)، ایثار و فداکاری (۲۹)، صبر و شکیبایی (۲۸)، خودسازی معنوی و اخلاقی (۲۳)، همدلی و اتحاد (۲۲)، ظلم و استکبارستیزی (۲۱)، خیرخواهی (۲۰)، حفظ و اشاعه روحیه انقلابی (۱۹)، شجاعت و دلاوری (۱۸)، عزت و اقتدار ملی (۱۴)، خودباوری و اعتمادبه نفس (۱۳)، وفاداری و استقامت (۱۲) و درنهایت جوانمردی (۱۱) مورد، بیشترین تأکید را برحسب فراوانی، در وصیت نامه شهدای فرهنگی داشتند.

آسیب های اجتماعی از جمله مسائلی است که اگرچه مولود دوران جدید نمی باشد اما شرایط دوران مدرن سبب گسترش این آسیب ها شده است. علاوه بر شرایط دوران جدید، فاصله گرفتن از ظرفیت ها و اقدامات سنتی و بومی متناسب با اقتضائات هر منطقه، سبب پیچیده تر شدن آسیب های اجتماعی در سالیان اخیر شده است. این مقاله به دنبال آن است که باتکیه بر سنت ایرانی اسلامی و بهره گیری از ظرفیت های انسانی و زیرساخت های فرهنگی و دینی، مفهوم «امداد فرهنگی» را به عنوان یکی از راهکارهای مواجهه به منظور پیشگیری و جلوگیری از گسترش آسیب های اجتماعی ارائه کند. براین اساس در این مقاله با استفاده از روش کتابخانه ای و مصاحبه در مقام گردآوری داده و روش تحلیل مضمون در مقام تحلیل داده ها، تلاش شده است مفهوم «امداد فرهنگی» تبیین شود. به منظور تبیین این مفهوم، ابتدا انواع ترکیب های صفت و موصوفی و هویتِ فعل و فاعلی موردبحث قرار گرفته و در ادامه چهار بعد «هویت»، «دین داری و معنویت»، «همزیستی» و «سازماندهی و شبکه سازی» به عنوان ابعاد اصلی این مفهوم ارائه شده و نقاط تمایز آن با مفاهیم مشابه مانند مددکاری اجتماعی مورد اشاره قرار گرفته است.

تاکید مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، بر معنویت و اخلاق به عنوان سرفصل دوم، از سرفصل های هفتگانه بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، از اهمیت پرداختن به این موضوع و تحلیل مولفه های آن، از جنبه های گوناگون صحه گذاشته است. هدف پژوهش، بررسی تحلیل محتوای کتب درسی آموزش قرآن و هدیه های آسمان دوره اول ابتدایی از حیث توجه به مولفه های تربیت هویت محور معنوی و اخلاقی کودکان منطبق با بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی است. روش پژوهش، توصیفی شامل: تحلیل اسنادی و نیز تحلیل محتوا و رویکرد آن نیز کاربردی است. جامعه پژوهشی شامل دو بخش یعنی: متون مرتبط به مولفه های معنویت و اخلاق در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و پنج عنوان کتاب درسی آموزش قرآن و هدیه های آسمان می باشد. ابزارهای اندازه گیری فرم فیش برداری و چک لیست تحلیل محتوا، با استفاده از شاخص های آمار توصیفی هستند. مشخص شد که به ترتیب مولفه های: ایمان به خدا، زایش قوه تعقل و تفکر، خودسازی معنوی و اخلاقی، ظلم و استکبار ستیزی، نیکوکاری، ایثار و فداکاری، یکرنگی و همدلی، کمک و یاری رسانی، صبر و تحمل گرایی، عفو و گذشت، شجاعت، اخلاص، تواضع و فروتنی، وفاداری و در نهایت بصیرت بیشترین تاکید را داشته اند. همچنین کتب آموزش قرآن و هدیه های آسمان پایه سوم بیشترین تاکید را در این زمینه داشته و پایه اول کمترین تاکید را داشته است.

هویت معنوی و اخلاق حسینی مبتنی بر معرفت، محبت، معبودیت، شریعت، حب الله، عبدالله و عندالله است. این هویت شاخصه اساسی قیام و فرهنگ حسینی است. این مقاله با هدف تحلیل محتوای کتاب های درسی دوره ابتدایی از منظر فرهنگ حسینی نوشته شده است. پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی از نوع استقرایی با گزینش هشت متن درسی انجام شده است. واحد تحلیل همه صفحات کتاب ها شامل نثر، نظم، تصویر، فعالیت و تکلیف درسی است. یافته های پژوهش نشان می دهد که شاخص های ایثار و فداکاری، ظلم و استکبار ستیزی، صبر و تحمل گرایی، شجاعت و وفاداری بیشترین توجه و محتوای کتاب هدیه های آسمان پایه سوم با دو درس مستقل به نام های «روز دهم» که به واقعه عاشورا و «بانوی قهرمان» که به رشادت های حضرت زینب(س) می پردازند، از بیشترین تأکید و مناسب ترین ظرفیت های هویتی برخوردارند.