سید محمد کاظمی قهفرخی

«خود» به عنوان مفهوم چالش برانگیز قرن بیستم تاکنون در دو طیف ذات گرا و تجربه گرا موردبحث و بررسی قرار گرفته است. گروه اول آن را منحصربه فرد می دانند و دسته دوم آن را محصول کنش اجتماعی صورت بندی می کنند. باتوجه به رویکرد نوع دوم، با ایجاد دیگری ها و صحنه های متفاوت از فضای واقعی خودها در حال تغییر در فضای مجازی هستند. به نوعی که یک خود می تواند با ماسک های متفاوتی در موقعیت ها و پلتفرم های متنوعی حضور پیدا کند و در برابر دیگری های متنوع، بازنمایی متفاوتی داشته باشد. در این مقاله با ابژه کردن روحانیت به عنوان یکی از فعالان حاضر در فضای مجازی تلاش بر آن گردید با روش مصاحبه از کنشگران شاخص در این فضا، مسائل اخلاقی و معنوی منتج از تحولات خود را مورد بررسی و مداقه قرار دهیم. از روش تحلیل محتوای کیفی در راستای پاسخ به سؤالاتمان استفاده کرده و آنها را دسته بندی نمودیم. مسائل به دست آمده عبارت است از این جهانی و آن جهانی بودن روحانیت، تعامل با گروههای ناهنجار تهدید و فرصت تبلیغی، شکوفایی خود ممنوعه، خودافشایی اندرونی و بیرونی، خودشیفتگی و مواردی از این قبیل که به تفسیر در این مقاله بدان اشاره شده است.

آسیب های اجتماعی از جمله مسائلی است که اگرچه مولود دوران جدید نمی باشد اما شرایط دوران مدرن سبب گسترش این آسیب ها شده است. علاوه بر شرایط دوران جدید، فاصله گرفتن از ظرفیت ها و اقدامات سنتی و بومی متناسب با اقتضائات هر منطقه، سبب پیچیده تر شدن آسیب های اجتماعی در سالیان اخیر شده است. این مقاله به دنبال آن است که باتکیه بر سنت ایرانی اسلامی و بهره گیری از ظرفیت های انسانی و زیرساخت های فرهنگی و دینی، مفهوم «امداد فرهنگی» را به عنوان یکی از راهکارهای مواجهه به منظور پیشگیری و جلوگیری از گسترش آسیب های اجتماعی ارائه کند. براین اساس در این مقاله با استفاده از روش کتابخانه ای و مصاحبه در مقام گردآوری داده و روش تحلیل مضمون در مقام تحلیل داده ها، تلاش شده است مفهوم «امداد فرهنگی» تبیین شود. به منظور تبیین این مفهوم، ابتدا انواع ترکیب های صفت و موصوفی و هویتِ فعل و فاعلی موردبحث قرار گرفته و در ادامه چهار بعد «هویت»، «دین داری و معنویت»، «همزیستی» و «سازماندهی و شبکه سازی» به عنوان ابعاد اصلی این مفهوم ارائه شده و نقاط تمایز آن با مفاهیم مشابه مانند مددکاری اجتماعی مورد اشاره قرار گرفته است.

در حادثه سیل فروردین 98، گروه ها و اقشار مختلفی از مردم برای کمک به مردم در صحنه حضور داشتند. این گروه ها را می توان به حسب نوع فعالیت در گونه های مختلف طبقه بندی کرد. یکی از گونه ها، امدادگران فرهنگی بودند که سعی می کردند با استفاده از دانش دینی و ظرفیت های فرهنگ بومی منطقه، از تشدید آسیب ها جلوگیری کرده و زمینه رشد و ارتقای مردم را فراهم کنند. طلاب و روحانیون یکی از اقشاری هستند که قرابت معنایی بیشتری با این مفهوم دارند و از این جهت به عنوان گروه مورد مطالعه در این تحقیق انتخاب شده است. شناخت هویت و باورهای امدادگران فرهنگی طلبه از یک سو به ما کمک خواهد کرد رفتارهای آنها جامع تر و دقیق تر تحلیل شود و از سوی دیگر خطاهای موجود در حوزه برنامه ریزی و سیاستگذاری برای استفاده بهینه از ظرفیت این نیروها کاهش یابد. این تحقیق با استفاده از روش تحلیل مضمون و مصاحبه با 26 نفر از طلاب فعال در حادثه سیل 98، تحلیل و طبقه بندی شده است. شناخت هویت این طلاب در چهار گونه تکلیف گرایان، عارفان، ساختارگرایان و سردرگم انجام شده و «باورهای هویتی» و «دیگری» هر گونه نیز بیان شده است.

چکیده در حوزه نظری شبکه های ماهواره ای به دلیل دارا بودن دو مؤلفه «تولید محتوا به شکل فراملی» و نیز «دسترسی مخاطب به آن بدون نیاز به سازمان های متولی ملی» در گونه «رسانه های جایگزین» و به دلیل « تعاملی نبودن» در طیف رسانه های اصلی قرار می گیرند. ویژگی های مذکور در حوزه های مختلفی تأثیرات متفاوتی داشته است. در سیاست، «مخاطب محوری» اساس تأثیرگذاری این رسانه ها و تقابل با «دولت گرایی» با هویت مداخله گرایانه-هنجاری حکمرانی در ایران می باشد. در عرصه اجتماعی و فرهنگی با رشد «فردیت گرایی» و «سوژه محوری»، به دلیل «مسکوت ماندن و پاسخگو نبودن فرهنگ ایرانی نسبت به نیازهای مدرن جامعه»، «اقتصادسیاسی مالکیت رسانه ها و تسلط کشورهای استعمارگر بر آن ها»، «توازن منفی در جریان اطلاعاتی»، «غلبه ذهنیات بر عینیات در حیطه شناخت» و «ایدئال سازی پیشرفت و توسعه گرایی برآمده از شاخص های غیربومی»، «دیگری» فرد را «وضعیت موجود و واقعی جامعه»، «ارزش های سنتی و جمع گرایانه» تعریف و «تغییرات اجتماعی» بر اساس آن «کانالیزه» شده است. بر اساس مطالبی که بیان شد می توان این گونه استنتاج نمود که شبکه های ماهواره ای به عنوان متغیر مستقل نمی توانند مرکزیت در تأثیرگذاری داشته باشند و زمینه های اجتماعی و فرهنگی عامل اصلی در تأثیرپذیری از این وسایل ارتباطی می باشند. مطالب بیان شده خلاصه ای از نتایج به دست آمده از رویکرد تمام صاحب نظران با استخراج گزاره ها از 60 روزنامه و 6 مجله در سال های 1362 تا 1393 و با تکیه بر کدگذاری معکوس برآمده از روش تحلیل محتوای کیفی برای ارائه مدل فکری و تحلیلی سیاست گذاران جمهوری اسلامی ایران می باشند که تفصیل آن را در مقاله پیش رو ملاحظه خواهید نمود.

در این مقاله تلاش شده است تا بر مبنای الگوی خط مشی گذاری، به برنامه ریزی حکومت علوی در حوزة فرهنگ پرداخته شود. در این راستا، با روش کتابخانه ای و سندپژوهی، منابع اولیه و ثانویه، مورد بررسی قرار گرفته و مؤلفه های سیاستی دولت علوی استخراج شده است. دوران حکومت علوی به عنوان یک معصوم، زمان تثبیت نظام اسلامی است و دیگر نیاز به بحث در ابتدائیات دین اسلام در این دوره نیست. این خصوصیت شباهت بیشتری به موقعیت جمهوری اسلامی ایران در زمان معاصر دارد، بنابراین ضرورت و هدف این مقاله آن است که به دلیل مبنا بودن دین در برنامه ریزی ها و شباهت موقعیت دو دولت، در مدل سازی سیاست گذاری فرهنگی از دولت علوی برای جمهوری اسلامی می توان چه استفاده ای نمود؟ با توجه به آنکه مسئله محوری، آغاز و مبنای کار در سیاست گذاری است، با صورت بندی تاریخی مشکلات دوران حکومت علوی، سه مسئله خاص گرایی، قشری گرایی و ظاهربینی، رفاه طلبی و دنیازدگی احصا گردید. ازآنجا که هرکدام از سه مشکل مذکور به حوزه های کلان سیاست (خاص گرایی)، اقتصاد (رفاه طلبی و دنیازدگی) و دین (قشری گرایی و ظاهربینی) بازمی گردد، می توان سیاست گذاری در این زمان را به سه حیطة فرهنگ سیاسی، فرهنگ اقتصادی و فرهنگ دینی صورت بندی نمود. با بررسی مسائل پیش روی دولت علوی سه سیاست کلان مردم داری در حوزة سیاست، عدالت در حوزة اقتصاد و تربیت در حوزة دین مورد توجه واقع شد که در ادامه بر اساس مراحل چرخه خط مشی گذاری سیاست های بخشی هرکدام از این سیاست ها مورد مداقه قرار خواهد گرفت.