نهاد آموزش

علم مهمترین و بزرگترین رکن فرهنگ و تمدن است و در کنار آن تعلیم و تربیت وسیله انتقال فرهنگ و علم و تجربه از نسلی به نسل دیگر می باشد، به همین دلیل در طول تاریخ، جوامع بشری توجه خاصی به تعلیم و تربیت داشته اند. از طریق آموزش کودکان از یک طرف، آداب و سنن به نسل بعدی انتقال می یابد و از طرف دیگر افراد کار آزموده برای بدست گرفتن مشاغل مهم کشور پرورش می یابند. در ایران، از دوره باستان، تعلیم و تربیت جایگاه ویژه ای در جامعه داشت و به همین منظور نهادهای آموزشی بسیاری در نقاط مختلف تاسیس شده بود، اما طبقاتی بودن جامعه ایران، مانع از آموزش تمام افراد می شد و فقط طبقه ای خاص قادر به تحصیل بودند. پس از اسلام، تعلیم و تربیت برای کل مردم آزاد شد و از آنجا که دین اسلام توجهی خاص به آموزش دارد، در نتیجه موجب تحول و جهش علمی عظیمی در ایران پس از اسلام گردید . در این مقاله تعلیم و تربیت و گسترش علوم در دو قرن اول ایران اسلامی مورد بررسی قرار می گیرد.

هدف:هدف این پژوهش سنجش تأثیر رسانه بر نگرش به دین و انواع دینداری بوده است. تصور می شود تغییر نگرش به دین، به دنبال تغییراتی که حضور رسانه های جهانی و محلی به آن دامن می زنند، در کوتاه مدت و درازمدت منجر به تغییراتی در انواع دینداری دانشجویان در جامعة معاصر ایران خواهد شد. اما با وجود رشد فزایندة فرایند رسانه ای شدن در جامعة ایران، هنوز عوامل مختلف دیگر نیز بر نگرش به دین و انواع دینداری نقش قابل توجه و غیر قابل اغماضی دارند. لذا به نقش متغیر های دیگر و فرایندی که در آن رسانه ها به شکل گیری انواع دینداری کمک می رسانند نیز توجه شده است. روش:در این پژوهش در بخش مطالعه اکتشافی، انواع دینداری موجود در میان دانشجویان، شناسایی و عوامل مؤثر بر دینداری دانشجویان مشخص شده اند. سپس از طریق روش تحلیل مسیر، اثرات مستقیم و غیر مستقیم مجموعه عوامل مؤثر بر انواع دینداری مشخص شده است. یافته ها و نتیجه گیری:هر چند انواع رسانه ها بر انواع دینداری اثرگذارند، اما عوامل اثرگذارتری از رسانه ها از جمله نهاد آموزش و خانواده وجود دارند که شکل گیری انواع دینداری دانشجویان را تبیین می کنند.

بنوحفص (625 941ق) که ابتدا به عنوان والی دولت موحدین (515 668ق) بر تونس فرمان می راندند با زوال موحدین، اعلام استقلال کردند و ابوزکریای اول (625 647ق) با انتخاب شهر تونس به عنوان پایتخت افریقیه، اداره امور این سرزمین را به دست گرفت. در این زمان، حمله مغول در شرق، ادامه جنگ های صلیبی در مصر و شام، سقوط تدریجی اندلس به دنبال نبرد عقاب (609ق) و آشفتگی مغرب اقصی در آستانه استیلای بنی مرین (614 869ق) باعث کندی حرکت علمی و رکود مراکز و نهادهای آموزشی جهان اسلام شده بود. استقرار دولت بنوحفص و تأمین امنیت منطقه تونس و حمایت امرای بنوحفص و اختصاص اوقاف، زمینه ساز مهاجرت دانشمندان از اندلس و سایر نقاط جهان اسلام به افریقیه شد که گسترش علوم و معارف اسلامی، راه اندازی کتاب خانه های غنی، تأسیس نهادهای آموزشی و بالندگی جامع زیتونه و مدرسه شماعیه را به دنبال داشت. این نوشتار گذشته از ارائه گزارشی تاریخی در این باره، به اصول و مبانی آموزش حفصیان با تکیه بر مذهب مالکی، رویکردهای علمی آموزشی در قلمرو حفصیان و گونه شناسی مراکز علمی و آموزشی تأسیس شده در قلمرو حکومتی آن ها می پردازد.

رونق فرهنگی عصر اول عباسی، اقتدار و تسامح نسبی خلفا و دولت مردان این عصر و شرایط اقتصادی و اجتماعی حاکم بر قلمرو اسلامی، زمینه های بهره گیری مسلمانان را از میراث فرهنگی دیگر ملل، مانند نهادهای آموزشی هموار کرد و امکان تحقق بخشی از آموزه های اسلامی را در علم آموزی و مدنیت فراهم آورد. در این میان خراسان دارای جایگاهی ویژه بود و با توجه به عوامل و زمینه های زیر در عرصه علم و آموزش، رشدی فراوان یافت و مراکز آموزشی نوظهوری در آنجا پدید آمدند. عواملی مانند جایگاه ویژه خراسان در تکوین و تحکیم قدرت بنی عباس، استقرار و تعلق خاطر مأمون به این منطقه، علاقه مندی مأمون به علم، حضور امام علی بن موسی(ع)در این منطقه و نقش ایشان در فعالیت های علمی و سرانجام موقعیت ویژه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی خراسان که با پیدایش حکومت های محلی بر ظرفیت های آن افزوده شد در این امر تأثیر فراوانی داشتند. بررسی سیر تحول علمی و آموزشی خراسان با تأکید بر جایگاه مراکز آموزشی عصر امارت و خلافت مأمون و واکاوی تأثیرگذاری شرایط سیاسی بر آن، به ویژه سهم دولت مردان این عصر، مسئله ای است که مقاله حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع دست اول در پی تبیین آن است.