عرس الزین

یکی از مباحث حوزه مطالعات ترجمه، ترجمه از زبان واسطه است که بسیار اهمیت دارد. درباره ترجمه از زبان واسطه، نظرات مختلفی وجود دارد؛ برخی آن را به طور کامل رد می کنند و برخی دیگر آن را در مورد زبان هایی که گستره محدودی دارند، جایز می دانند. از جمله ترجمه های فارسی که با واسطه انجام شده، برگردان شکرالله شجاعی فر از رمان عربی «عرس الزین» اثر طیب صالح است. شجاعی فر این رمان را با واسطه و از طریق ترجمه انگلیسی به فارسی برگردانده است. در این جستار، نگارندگان با الگو قرار دادن این ترجمه به آسیب شناسی ترجمه از زبان واسطه پرداخته اند. ترجمه شجاعی فر در سه حوزه کاهش و افزایش واژگانی، همایش واژگانی و همچنین لغزش ها مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاصله نشان می دهد که ترجمه شجاعی فر به خاطر واسطه قرار دادن ترجمه انگلیسی هم در حوزه کاهش و افزایش واژگانی و هم از نظر همایش واژگانی دچار انحراف شده است. همچنین برخی از لغزش های مترجم انگلیسی به ترجمه وی منتقل شده است.

بی تردید فرهنگ هر جامعه زبانی، مختص خود آن است و عناصر سازنده فرهنگ یک جامعه که بیانگر هویت مجموعی از انسان ها است، از زبانی به زبان دیگر متفاوت خواهد بود. از زمان آغاز مبادلات فرهنگی جوامع توسط ترجمه، مباحثات بسیاری پیرامون نحوه ترجمه مقوله های فرهنگی صورت گرفته است. از جمله نخستین صاحب نظران ترجمه مقوله های فرهنگی، لارنس ونوتی است. این پژوهش بر مبنای روش توصیفی- تحلیلیِ متن محور، ترجمه فارسیِ صادق دارابی از مقوله-های فرهنگیِ رمان عرس الزّین اثر الطیب صالح را بر اساس دوگانه بومی گرایی و بیگانه گرایی لارنس ونوتی و دسته بندی مقوله های فرهنگی پنج گانه پیتر نیومارک ارزیابی می کند. نتایج این تحقیق نشان داد که مترجم به منظورِ دست یابی به ترجمه ای سلیس و روان، افتراقاتِ زبانی و فرهنگی را حذف کرده و با استفاده از عنصرِ بومی گرایی، ترجمه مطلوبی ارائه داده است. وی با انتخاب راهبردی مخالفِ نظر ونوتی، ارائه ترجمه ای روان و مخاطب پسندِ مبتنی بر فرهنگِ مقصد را بر حفظ هویت فرهنگیِ متن مبدأ و غنای فرهنگی، ترجیح داده است. این ترجمه با زدودن نشانه های ترجمه های مبدأ محور، حکمِ یک تألیف مستقل را پیدا کرده است.